Fundamentalizm Nedir?
Fundamentalizm, genellikle dine dayalı temel ilkelere geri dönmeyi talep eden, bu ilkelere sıkı sıkıya bağlı, diğer görüşlere hoşgörüsüz ve laiklik karşıtı bir dinsel hareket veya bakış açısı olarak tanımlanabilir.
Fundamentalizm kelimesi, “temel” anlamına gelen Latince “fundamentum” kelimesinden türemiştir. İlk olarak 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan Protestan Hristiyanlığı içindeki bir hareketi tanımlamak için kullanılmıştır. Bu hareket, İncil’in tam anlamıyla yorumlanmasını savunarak modernizme ve laikliğe karşı çıkmıştır.
Fundamentalizm her din ve mezhepte görülebilir; ancak en yaygın olduğu dinler Hristiyanlık, İslam ve Yahudiliktir.
Fundamentalizmin Özellikleri
Fundamentalizm aşağıdaki özellikleriyle tanımlanabilir:
Dinin temel ilkelerine sıkı sıkıya bağlılık: Fundamentalistler, dinin temel ilkelerinin değiştirilemez olduğuna inanırlar ve bu ilkeleri her durumda uygulamaya çalışırlar.
Başkalarının görüşlerine tahammülsüzlük: Fundamentalistler, kendi görüşleriyle uyuşmayan görüşlere karşı hoşgörüsüzdürler, bu görüşleri sapkın olarak görürler ve bu görüşleri benimseyenleri dışlarlar.
Laiklik Karşıtlığı: Fundamentalistler, dinin devlet işlerinden ayrılmasını savunan laiklik kavramına karşıdırlar. Dini kuralların devlet tarafından da uygulanması gerektiğini savunurlar.
Fundamentalizmin Nedenleri
Fundamentalizmin ortaya çıkmasının çeşitli nedenleri vardır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
Değişen toplumsal koşullar: Modern toplumdaki hızlı değişimler insanların geleneksel değerlerini sorgulamasına neden olmuştur. Bu durum bazı insanların dini değerlere daha fazla bağlanmalarına ve bu değerleri korumak için çabalamalarına yol açmıştır.
Dini liderlerin etkisi: Bazı dinî liderler, dinî değerlerin korunması için mücadele çağrısı yaparak köktenciliğin ortaya çıkmasına katkıda bulunmuşlardır.
Ekonomik ve siyasal eşitsizlik: Ekonomik ve siyasal eşitsizlik, insanların kendilerini güvensiz hissetmelerine yol açabilir, bu da bazı insanların dini inançlarına daha fazla bağlanmalarına ve onlara sığınmalarına neden olabilir.
Fundamentalizmin Sonuçları
Fundamentalizmin hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olabilir.
Olumlu sonuçlar şunlardır:
Dini değerlerin korunması: Fundamentalizm dini değerlerin korunmasına katkıda bulunabilir.
Toplumsal düzenin korunması: Fundamentalizm toplumsal düzenin korunmasına katkıda bulunabilir.
Olumsuz sonuçlar şunları içerebilir:
Sosyal çatışmalar: Fundamentalizm toplumsal çatışmalara yol açabilir.
İnsan hakları ihlalleri: Fundamentalizm insan hakları ihlallerine yol açabilir.
Fundamentalizm ve Terörizm
Fundamentalizm bazen terörizmle ilişkilendirilir. Ancak, fundamentalizm ile terörizm arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Fundamentalizm dini bir bakış açısıdır. Terörizm, siyasi veya dini amaçlar için şiddet kullanımıdır.
Fundamentalizm terörizmin önünü açabilir ama fundamentalizmi savunan herkes terörist değildir.
Fundamentalizm ve Türkiye
Türkiye farklı din ve mezheplerin bir arada yaşadığı bir ülkedir. Bu nedenle Türkiye’de farklı köktendincilik biçimleri de görülmektedir.
Türkiye’de köktendincilik genellikle İslam’ın içinde görülür. Ancak Hristiyanlık ve Yahudilik içinde de köktendinci hareketler vardır.
Türkiye’de en yaygın görülen fundamentalizm biçimi siyasal İslam’dır. Bu ideoloji, devletin İslami değerleri yaşama geçirmesini savunur.
Türkiye’de köktendincilik zaman zaman toplumsal çatışmalara yol açmıştır. Örneğin, 1990’lardaki başörtüsü tartışmaları ve 2000’lerdeki Alevi-Sünni çatışmaları köktendinciliğin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Çözüm
Fundamentalizm, her din ve mezhepte bulunabilen bir dinsel bakış açısıdır. Fundamentalizm, dini değerleri korumak için bir mücadeleyi gerektirir. Ancak, fundamentalizm bazen toplumsal çatışmalara ve insan hakları ihlallerine yol açabilir.
Bir yanıt bırakın