Zade Ne Demek?
Zâde, Türkçede “doğmuş” anlamına gelen Farsça bir kelimedir. Osmanlı Türkçesinde ise “çocuk, oğul” anlamına gelir. Bu nedenle, zâde kelimesinin en yaygın kullanımı, padişahın erkek çocuklarının unvanı olan “şehzade”dir.
“Zâde” kelimesi Osmanlı Türkçesinde farklı anlamlarda da kullanılmıştır. Örneğin, “iyi insan” anlamında da kullanılmıştır. Bu anlamda, “zadelik” kavramı “iyilik, asalet, nezaket” gibi anlamları ifade etmiştir.
“Zâde” kelimesi bugün hala Türkçe’de kullanılmaktadır. Ancak, çoğunlukla eski Türkçe metinlerde ve bazı geleneksel yapılarda karşımıza çıkmaktadır. Örneğin, “Şeyhülislamzade” veya “Hacızade” gibi isimlerde “Zâde” kelimesi “dededen gelen” anlamında kullanılmaktadır.
Zade Kelimesinin Etimolojisi
Zâde kelimesi Farsça “zâd” kökünden türemiştir. Zâd, “doğum” anlamına gelen bir kelimedir. Bu nedenle, zâde kelimesi “doğumdan gelen” anlamına gelir.
“Zâde” kelimesi Farsça aracılığıyla Türkçeye girmiş ve Osmanlı Türkçesinde yaygın olarak kullanılmıştır.
Zade Kelimesinin Kullanımı
Zâde kelimesi Osmanlı Türkçesinde farklı şekillerde kullanılmıştır. Bu kullanımları şu şekilde sıralayabiliriz:
Oğul, oğul: “Zâde” kelimesinin en yaygın kullanımı “çocuk, oğul” anlamındadır. Bu anlamda, “zâde” kelimesi, padişahın erkek çocuklarının unvanı olan “şehzade” ile eş anlamlıdır. Örneğin, “Muhteşem Süleyman’ın şehzadesi Şehzade Selim” ifadesi “Muhteşem Süleyman’ın torunu Şehzade Selim” olarak da yazılabilir.
İyi insan: “Zâde” kelimesi Osmanlı Türkçesinde “iyi insan” anlamında da kullanılmıştır. Bu anlamda “Zâdelik” kavramı “iyilik, asalet, nezaket” gibi anlamları ifade eder. Örneğin, “Ebu Hanife’nin zadeliği” ifadesi “Ebu Hanife’nin iyiliği, asaleti, nezaketi” anlamına gelir.
Asil, asil: “Zâde” kelimesi Osmanlı Türkçesinde “asil, soylu” anlamında da kullanılmıştır. Bu anlamda “zâde” kavramı “soy, soyluluk, şeref” gibi anlamlar ifade eder. Örneğin, “Zâde soyluluğu” ifadesi “Asil, soylu aileler” anlamına gelir.
Soyadı: Zâde kelimesi Osmanlı Türkçesinde soyadı olarak da kullanılmıştır. Örneğin “Şeyhülislamzade” veya “Hacızade” gibi isimlerde zâde kelimesi “dededen gelen” anlamında kullanılmıştır.
Zade Kelimesinin Kullanımına İlişkin Bazı Örnekler
Prens: Padişahın erkek çocuklarına verilen unvan.
Zade soyluları: Soylu, asil aileler.
Şeyhülislamzade: Şeyhülislamın oğlu.
Hacızade: Bir hacı oğlu.
Başarı: İyilik, asalet, nezaket.
Zade Sözcüğünü Kullanan Bazı Atasözleri ve Deyimler
Acılar asla bitmez: İyilik, asalet, nezaket gibi özellikler insandan insana aktarılır.
Acı giderse süt bozulur: İyilik, güzellik, nezaket gibi vasıflar kaybolunca kişi kötü insan olur.
Acılar kaybolursa, ev kaybolur: Nezaket, asalet, nezaket gibi nitelikler kaybolduğunda aile dağılır.
Zade Kelimesinin Kullanıldığı Bazı Eserler
Zâde ve Zühre: Şeyh Galip’in yazdığı bir mesnevi.
Zade ve Zeynep: Şeyh Galip’in yazdığı bir mesnevi.
Zade ile Aşk: Şeyh Galip’in yazdığı bir mesnevi.
Çözüm
Zâde kelimesi Türkçede hem geçmişte hem de günümüzde kullanılan bir kelimedir. Farsça kökenli bir kelime olan zâde, “doğmuş” anlamına gelir. Osmanlı Türkçesinde ise “çocuk, oğul” anlamına gelir. Zâde kelimesi farklı anlamlarda da kullanılmıştır.
Bir yanıt bırakın