Kesinti Nedir?
Tümdengelim, felsefe ve mantıktaki genel verilere dayanarak belirli sonuçlara varma yöntemidir. Tümdengelim yönteminin tersi tümevarım yöntemidir.
Tümdengelim genelden özele doğru giden bir akıl yürütme yöntemidir. Bu yöntemde öncelikle bir önerme (genel bir yargı) oluşturulur. Daha sonra bu önerme doğrultusunda bir sonuç çıkarılarak başka bir önerme oluşturulur. Sonuç elde etmek için bu işlem gerektiği kadar tekrarlanır.
Tümdengelimin temeli, eğer genel bir önerme doğruysa, bu önerme doğrultusunda oluşturulan tüm özel önermelerin de doğru olması gerektiğidir. Örneğin “Bütün insanlar ölümlüdür” önermesi doğruysa, “Mehmet insandır” önermesi de doğrudur ve dolayısıyla “Mehmet ölümlüdür” sonucu da doğrudur.
Kesinti Özellikleri
Kesintinin ana özellikleri şunlardır:
Genelden özele doğru giden bir akıl yürütme yöntemidir. Temeli, eğer genel bir önerme doğruysa, bu önerme doğrultusunda oluşturulan tüm özel önermelerin de doğru olması gerektiği ilkesidir. Doğru sonuçlar üretebilmek için önermelerin doğru olması gerekir. Eğer önermelerin doğruluğu kanıtlanmazsa, çıkarımın sonucu da kanıtlanmamıştır.
Kesinti Kullanımları
Tümdengelim, günlük yaşamda ve bilimde yaygın olarak kullanılan bir akıl yürütme yöntemidir. Günlük hayatta kesinti şu durumlarda sıklıkla kullanılır:
Bir soruna çözüm bulmak Bir olayın nedenini belirlemek Bir yargıya varmak
Bilimde tümdengelim şu durumlarda sıklıkla kullanılır:
Bir teoriyi test etmek Bir hipotezi desteklemek Bir yasa oluşturmak
Tümdengelim Örnekleri
Günlük hayatta kullanılan kesinti örnekleri şunlardır:
“Bütün insanlar ölümlüdür. Mehmet bir insandır. O halde Mehmet ölümlüdür.” “Tüm ışıklar kırmızıysa geçiş yasaktır. Bu ışık kırmızıdır. O zaman geçmek yasaktır.” “Bütün köpeklerin dört bacağı vardır. Bu hayvan dört ayaklı bir yaratıktır. O halde bu hayvan bir köpektir.”
Bilimde kullanılan kesinti örnekleri şunları içerir:
“Newton’un çekim kanununa göre bütün cisimler birbirini çeker. Bu iki cisim birbirine doğru hareket ediyor. Dolayısıyla bu iki cisim birbirini çekiyor.” “Elektromanyetik teoriye göre elektrik ve manyetizma birbirine bağlıdır. Bu olayda hem elektrik hem de manyetizma gözlenir. Dolayısıyla bu olay elektromanyetik bir olaydır.” “Evrensel çekim yasasına göre çekim kuvveti, kütleler arasındaki mesafenin karesiyle ters orantılıdır. Bu iki yıldızın kütleleri birbirine yakındır. Dolayısıyla bu yıldızlar birbirlerini güçlü bir şekilde çekiyor.”
Kesinti ve Tümevarım
Tümdengelim ve tümevarım, felsefe ve mantıkta kullanılan iki farklı akıl yürütme yöntemidir. Tümdengelim genelden özele doğru giden bir yöntemdir. Tümevarım özelden genele giden bir yöntemdir.
Tümdengelim, doğru sonuçlar üretebilmek için önermelerin doğru olmasını gerektirir. Eğer önermelerin doğruluğu kanıtlanmazsa, çıkarımın sonucu da kanıtlanmamıştır. Tümevarımda ise doğru sonuçlar üretebilmek için gözlem ve deneyimlerin doğru olması gerekir. Gözlem ve deneyimler doğru değilse tümevarım sonucunda elde edilen genel önermeler de doğru olmayabilir.
Tümdengelim ve tümevarım günlük yaşamda ve bilimde yaygın olarak kullanılan akıl yürütme yöntemleridir. Doğru sonuçların alınabilmesi için bu yöntemlerin doğru ve etkili kullanılması önemlidir.
Kesintinin Avantajları ve Dezavantajları
Kesintinin avantajları şunlardır:
Doğru sonuçlar vermesi muhtemeldir. Karmaşık konuların basitleştirilmesine yardımcı olur. Yeni bilgilerin öğrenilmesine yardımcı olur.
Kesintinin dezavantajları şunlardır:
Eğer önermelerin doğruluğu kanıtlanmazsa, sonucun da doğruluğu kanıtlanmaz.
Bir yanıt bırakın