Hece Metni Nedir?
Hece ölçüsü, şiirdeki hecelerin sayısal sırasına dayanan bir ölçü sistemidir. Türkçede heceler hemen hemen aynı uzunluktadır. Bu yapısal özellik, şiirde hece ölçüsünün kolayca kullanılmasını sağlar.
Hece ölçüsünde, her dizedeki hece sayısı sabittir, ancak bu heceler duraklamalarla birbirinden ayrılır. Duraklar, okurken hafifçe durarak vurgulanan dizedeki yerlerdir. Hece ölçüsünde duraklamaların sayısı ve yeri, şiirin ritmini ve akışını belirler.
Hece Metresinin Tarihi
Hece ölçüsü, Türk edebiyatında en eski dönemlerden beri kullanılan bir ölçü sistemidir. İlk yazılı Türk edebiyatının ürünleri olan Göktürk Yazıtları’nda şiir bulunmamakla birlikte hece ölçüsüne uyan bölümler vardır.
Klasik dönemde Türk edebiyatında da hece ölçüsü yaygın olarak kullanılmıştır. Bu dönemde hece ölçüsüyle yazılmış birçok önemli eser ortaya çıkmıştır. Bu eserler arasında Dede Korkut Hikâyeleri, Yunus Emre Divanı, Fuzuli Divanı ve Baki Divanı yer almaktadır.
Hece ölçüsü modern dönemde Türk edebiyatında kullanılmaya devam etti. Hece ölçüsüyle yazılmış birçok önemli eser bu dönemde ortaya çıktı. Bu eserler arasında Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre”, Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Makber” ve Yahya Kemal Beyatlı’nın “Süleymaniye’de Bayram Sabahı” yer alır.
Hece Metresindeki Desenler
Hece ölçüsünde, her dizede sabit sayıda hece bulunan kalıplara “hece ölçüsü kalıpları” denir. Hece ölçüsü kalıpları 2 hece ölçüsünden 20 hece ölçüsüne kadar değişen bir aralıkta bulunur.
Hece ölçüsü kalıpları, duraklamaların sayısı ve yeri açısından da farklılık gösterir. Örneğin, beşli hece ölçüsünde, bir dizede iki duraklama vardır. Bu kalıpta, dizenin birinci ve üçüncü heceleri arasında bir duraklama vardır. Altılı hece ölçüsünde, bir dizede üç duraklama vardır. Bu kalıpta, dizenin birinci ve ikinci heceleri arasında, ikinci ve üçüncü heceleri arasında ve üçüncü ve dördüncü heceleri arasında bir duraklama vardır.
Hece Metresinde Durak Türleri
Hece ölçüsünde duraklar, konumları bakımından iki türlüdür:
Ücretsiz durak: Bir dizenin orta hecesi ile son hecesi arasındaki duraklamadır.
Ücretsiz olmayan durak: Bir dizenin orta hecesi dışındaki heceler arasında verilen duraklamadır.
Hece Metresinde Örnekler
Hece ölçüsüyle yazılmış bazı şiirlerden örnekler:
Ey güzellerin en güzeli, Gönüllerin sultanı, Aşıkların sultanı, Sen benim hayatımsın. Bir gün bir sevgili gördüm, Gözümün önünde belirdi, Yüreğime girdi, Onu sevdim. Sana gönlümü verdim, Yıllarca bekledim, Aşkına aşık oldum, Yüzünden ayrılmam. Yağmur yağıyor, Gökyüzü ağlıyor, Dağlar inliyor, Kuşlar ağlıyor. Güzelliğin dillere destan, Seni görenler bir daha bakmaz sana, Yeşil ırmaklar gözlerin, Kelebek kanatları kirpiklerin.
Hece Metresinin Özellikleri
Hece ölçüsünün başlıca özellikleri şunlardır:
Hece ölçüsünde, şiirin her satırındaki hece sayısı sabittir. Hece ölçüsünde, şiirin her satırındaki duraklamaların sayısı ve yeri sabit veya serbest olabilir. Hece ölçüsünde, heceler uzunluk açısından hemen hemen aynıdır. Hece ölçüsü
Bir yanıt bırakın