Deneme Nedir?
Deneme, yazarın bir konu hakkındaki kişisel görüş ve düşüncelerini, kanıt kaygısı olmadan, özgür bir anlatımla yazdığı bir edebi metin türüdür. Denemelerde yazar, konuyu kendi bakış açısından ele alır ve okuyucuyu düşündürmeyi amaçlar.
Denemeler, diğer edebi metin türlerinin aksine kesin bir sonuca ulaşmayı amaçlamaz. Yazar, konuyu incelerken kendi duygu ve düşüncelerini paylaşır ve okuyucuyu bu düşünceleri paylaşmaya davet eder. Bu nedenle denemeler genellikle bilgilendirici olmaktan çok düşündürücü ve yorumlayıcıdır.
Deneme Yazımının Özellikleri
Kişilik: Denemeler yazarın kişisel görüş ve düşüncelerini yansıtır. Yazar konuyu kendi bakış açısıyla inceler ve kendi deneyimlerine dayanarak yorumlarda bulunur.
Özgür ifade: Denemelerde yazar, konu üzerinde özgür ifade kullanır. Düzenli bir kompozisyona bağlı kalmaz ve konuyu istediği sırayla ele alır.
Amaçsızlık: Denemelerde yazar kesin bir sonuca ulaşmayı amaçlamaz. Yazar okuyucuyu konu hakkında düşünmeye ve farklı bakış açıları geliştirmeye davet eder.
Özgünlük: Denemeler orijinal fikirler ve düşünceler içermelidir. Yazar, konuya kendi bakış açısından yaklaşarak okuyucuyu etkileyebilmelidir.
Deneme Yazımının Tarihi
Deneme türü, 16. yüzyılda Fransız yazar Michel de Montaigne tarafından geliştirilmiştir. Montaigne, çeşitli konulardaki kişisel görüş ve düşüncelerini Essais adlı eserinde serbest anlatımla yazmıştır. Montaigne’in denemeleri kısa sürede büyük ilgi görmüş ve deneme türü Batı edebiyatında yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Türk edebiyatında deneme türü Tanzimat döneminde gelişmeye başlamıştır. Bu dönemde Namık Kemal, Recaizade Mahmut Ekrem ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar deneme türünde önemli eserler vermişlerdir. Cumhuriyet Dönemi’nde Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu ve Cemal Süreya gibi yazarların deneme türüne önemli katkıları olmuştur.
Deneme Yazma Türleri
Denemeler konularına göre çeşitli türlere ayrılabilir. Bu türlerden bazıları şunlardır:
Felsefi deneme: Felsefi denemelerde yazar, felsefi bir konuyu ele alır ve kendi görüş ve düşüncelerini aktarır.
Edebiyat denemesi: Edebi denemelerde yazar, edebiyatla ilgili bir konuyu ele alır ve ona göre yorumlarda bulunur.
Sosyal deney: Toplumsal denemelerde yazar toplumsal bir konuyu ele alır ve kendi görüşlerini ortaya koyar.
Siyasi deneme: Siyasi denemelerde yazar siyasi bir konuyu ele alır ve kendi görüşlerini ortaya koyar.
Kişisel deneme: Kişisel denemelerde yazar kendi hayatını ve deneyimlerini anlatır, kendi duygu ve düşüncelerini aktarır.
Örnek Deneme Yazımı
Makale yazımının en ünlü örneklerinden bazıları şunlardır:
Michel de Montaigne, Denemeler (Denemeler)
John Locke, İnsan Anlayışı Üzerine Deneme
Montaigne, Yaşama Sanatı
Montaigne, İnsan Arzularının Boşluğu Üzerine
Montaigne, Dostluk Üzerine
Türk edebiyatında deneme türünün en ünlü örneklerinden bazıları şunlardır:
Namık Kemal, Vatan Ya Silistre (Çal)
Recaizade Mahmut Ekrem, Araba Aşkı (Roman)
Ahmet Mithat Efendi, Felatun Bey ve Rakım Efendi (Roman)
Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü (Roman)
Nurullah Ataç, Sanat ve Edebiyat Üzerine Denemeler
Sabahattin Eyüboğlu, Edebiyat Yazıları
**Cemal Süreya, Şiir Üzerine Denemeler
Bir yanıt bırakın