A priori bilgi nedir?
A priori bilgi, deneyimden bağımsız olarak elde edilen bilgidir. Bu bilgi, deneyden önce var olan veya deneyden bağımsız olarak doğrulanabilen bilgidir. A priori bilginin en yaygın örnekleri, mantıksal önermelerdir, yani doğrulukları deneysel olarak test edilmeye ihtiyaç duymayan önermelerdir. Örneğin, “Eşit sayıda nesnenin toplamı her zaman eşittir” önermesi bir a priori önermedir. Bu önermenin doğruluğu, herhangi bir deneyime dayanmadan, sadece mantıksal akıl yürütmeyle doğrulanabilir. A priori bilginin diğer örnekleri arasında matematiksel ve analitik önermeler ile metafizik ve dini inançlar bulunur. Örneğin, “1 + 1 = 2” önermesi matematiksel bir önermedir ve deneyimden bağımsız olarak doğru olduğu kanıtlanabilir. “Tanrı vardır” önermesi metafizik bir inançtır ve doğruluğu deneysel olarak kanıtlanamasa da bazı kişiler tarafından a priori olarak doğru olarak kabul edilir.
A posteriori bilgi nedir?
A posteriori bilgi deneyime dayalı bilgidir. Deney yoluyla elde edilen veya deneylerle doğrulanabilen bilgidir. A posteriori bilginin en yaygın örnekleri duyusal algılar ve gözlemlerdir. Örneğin “Bu odada bir masa var” önermesi a posteriori bir önermedir. Bu önermenin doğruluğu, masayı görmek veya ona dokunmak gibi duyusal deneyimlerle doğrulanabilir. A posteriori bilginin diğer örnekleri tarihsel ve bilimsel bilgiyi içerir. Örneğin “Amerika 1776 yılında bağımsızlığını ilan etti” önermesi tarihsel bir bilgidir ve doğruluğu tarihsel kayıtlarla doğrulanabilir. “Yerçekimi, yeryüzündeki cisimleri aşağıya doğru çeken bir kuvvettir” önermesi bilimsel bir bilgidir ve doğruluğu bilimsel deneylerle doğrulanabilir.
A priori ve a posteriori bilgi arasındaki farklar
A priori bilgi ile a posteriori bilgi arasındaki temel fark, deneyime bağımlılıktır. A priori bilgi deneyimden bağımsızdır, a posteriori bilgi ise deneyime dayanır. A priori bilgi, deneyden önce var olan veya deneyden bağımsız olarak doğrulanabilen bilgidir. A posteriori bilgi, deney yoluyla elde edilen veya deney yoluyla doğrulanabilen bilgidir. Önsel bilginin doğruluğu deney yoluyla test edilemez. A posteriori bilginin doğruluğu deney yoluyla test edilebilir.
Önsel bilginin önemi
A priori bilgi insan bilgisinin önemli bir parçasıdır. A priori bilgi, ampirik olarak kanıtlanamasa da günlük yaşamda ve bilimde önemli bir rol oynamaktadır. A priori bilgi mantıksal akıl yürütme, matematik ve bilim gibi alanlarda temel bir rol oynar. Önsel bilgi olmadan bu alanlar mümkün olmazdı. A priori bilgi aynı zamanda metafizik ve dini inançlar için de önemli bir temel sağlar. A priori bilgi olmadan bu inançların doğruluğu hakkında herhangi bir iddiada bulunmak mümkün olmayacaktır.
A priori bilginin eleştirileri
A priori bilginin doğruluğu ve önemi hakkında bazı eleştiriler vardır. Bazı eleştirmenler a priori bilginin doğruluğunu sorgular. Bu eleştirmenlere göre a priori bilginin doğruluğu kesin olarak bilinemez çünkü deney yoluyla test edilemez. Diğer eleştirmenler a priori bilginin önemini sorgular. Bu eleştirmenlere göre a priori bilginin günlük yaşamda veya bilimde pratik bir önemi yoktur.
Çözüm
A priori bilgi insan bilgisinin önemli bir parçasıdır. A priori bilgi deneysel olarak kanıtlanamasa da günlük yaşamda ve bilimde önemli bir rol oynar. A priori bilginin doğruluğu ve önemi hakkında bazı eleştiriler olsa da a priori bilginin insan bilgisi için gerekli bir unsur olduğu söylenebilir.
Bir yanıt bırakın