Tevriye nedir?
Tevriye, bir kelimeyi hem yakın hem de uzak anlamında kullanma sanatıdır. Tefsir sanatı, bir mısra, beyit veya dörtlükte sesteş bir kelimenin iki gerçek manaya gelecek şekilde kullanılmasına, bir kelimenin uzak manasını ifade ederken yakın manasını da ifade etmeye tefsir sanatı denir. Örtünmek, amacı gizlemek demektir.
Tevriye, edebiyatımızda en eski ve en çok kullanılan söz sanatlarından biridir. Türk edebiyatındaki ilk örnekleri Dede Korkut Hikâyelerinde görülür. Divan edebiyatında özellikle tasavvuf şiirlerinde sıklıkla kullanılmaktadır.
Tevriye’de asıl anlamın gizlenmesi, uzak anlamın kastedilmesi gerekir. Bu okuyucuyu şaşırtmak ve dikkatini çekmek için yapılır. Tevriye sanatında kullanılan kelimenin hem yakın hem de uzak manalarının bilinmesi gerekmektedir.
Tevriye sanatının iki temel türü vardır:
Yakından uzağa yorum: Bu türde, kelimenin yakın anlamı söylenerek, kelimenin uzak anlamı kastedilmektedir. Örneğin “Yeşil elma” ifadesinde “elma” kelimesinin doğrudan anlamı “meyve”dir. Bu kelimeyle “elma” kelimesinin uzak anlamı olan “yeşillik” kastedilmektedir.
Uzaktan yakına yorum: Bu türde kelimenin uzak anlamı belirtilerek yakın anlamı kastedilmektedir. Mesela “Sabah oldu, ezan okundu” cümlesinde “ezan” kelimesinin uzak anlamı “dini görev”dir. Bu tabir, “ezan” kelimesinin yakın anlamı olan “sabah vakti”ni ifade etmektedir.
Tevriye sanatının kullanıldığı bazı örnekler şunlardır:
**”Yeşil elma” sözcüğündeki “elma” sözcüğünün doğrudan anlamı “meyve”dir. Bu kelimeyle “elma” kelimesinin uzak anlamı olan “yeşillik” kastedilmektedir.
**”Sabah oldu, ezan okundu” ifadesindeki “ezan” kelimesinin uzak anlamı “dini görev”dir. Bu tabir, “ezan” kelimesinin yakın anlamı olan “sabah vakti”ni ifade etmektedir.
**”Gözler yeşil, dudaklar kırmızı” deyiminde “gözler” kelimesinin doğrudan anlamı “görme organı”dır. Bu kelimeyle “göz” kelimesinin uzak anlamı olan “aşk” kastedilmektedir.
**”Dudakların gül gibidir” deyiminde “gül” kelimesinin doğrudan anlamı “çiçek”tir. Bu kelimeyle “gül” kelimesinin uzak anlamı olan “aşk” kastedilmektedir.
**”Kahverengi ay” ifadesindeki “ay” kelimesinin doğrudan anlamı “gökyüzündeki gök cismi”dir. Bu kelimeyle “ay” kelimesinin uzak anlamı olan “sevgili” kastedilmektedir.
Edebiyatımızda Tevriye sanatının önemi büyüktür. Bu sanat okuyucuyu şaşırtmak, dikkatini çekmek ve düşüncesini derinleştirmek için kullanılır. Tevriye sanatının ustaca kullanılması eserin estetik değerini artıran önemli bir faktördür.
Tevriye Sanatının Özellikleri
Tevriye sanatının başlıca özellikleri şunlardır:
Bir kelimenin hem yakın hem de uzak anlamında kullanılması gerekir.
Kullanılan kelimenin yakın anlamı belirtilerek uzak anlamı kastedilmektedir.
Tevriye’de kullanılan kelimenin hem yakın hem de uzak anlamlarının bilinmesi gerekir.
Tevriye sanatının kullanıldığı eserlerde okuyucunun dikkatli olması gerekmektedir.
Tevriye Sanatının Faydaları
Tevriye sanatının başlıca faydaları şunlardır:
Okuyucuyu şaşırtmak ve dikkatini çekmek için kullanılır.
Düşünceyi derinleştirmek için kullanılır.
Eserin estetik değerini arttırır.
Tevriye Sanatından Yararlanan Eserler
Edebiyatımızda hemen hemen bütün türlerde Tevriye sanatına rastlanır. Ancak bu sanatın en çok kullanıldığı türler şunlardır:
Şiir: Tevriye sanatı şiirde en çok kullanılan söz sanatlarından biridir. Özellikle tasavvuf şiirlerinde sıklıkla kullanılmaktadır.
Nesir: Tevriye sanatı düzyazıda da kullanılmaktadır. Ancak şiire göre daha az kullanılır.
Mesnevi: Mesnevilerde tavriye sanatı
Bir yanıt bırakın