Retorik Nedir?
Söz sanatları, kelimelerin gerçek anlamının ötesine geçerek anlatılmak istenenin ifadesidir. Anlatıma zenginlik katmak, etkililiğini artırmak, monotonluğu kırmak ya da az sözle çok şey anlatmak amacıyla kullanılırlar. Türk edebiyatında söz sanatları genel olarak şu şekilde gruplandırılır:
Figüratif konuşma figürleri: Sözcüklerin gerçek anlamlarından başka anlamlar kazanmasıyla yapılan söz sanatlarıdır. Teşbih, mecaz, mecaz, kinaye, teşhis ve intak bu grupta yer almaktadır.
Anlamına göre konuşma şekilleri: Gerçek anlamlarından başka bir anlam taşımayan kelimeler kullanılarak yapılan söz sanatlarıdır. Zıtlık, mecaz, mecaz, kinaye, abartma, örtmece, belagatli benzetme, düzeltme, tekrar ve özür bu grupta yer almaktadır.
Sözlü anlatım biçimleri: Kelimelerin sıralanması, vurgulanması veya tekrarlanması yoluyla yapılan söz sanatlarıdır. Cümle kuruluşu kelimelerin sıralanması ve tekrarlanması yoluyla yapılır. Bu grupta hiciv, övgü, teşvik, eleştiri, tehdit, dua, rica, ünlem, hitap, çağrı, kelime oyunları (cinas, mecazi metafor, kelime oyunu) ve seçmeler yer almaktadır.
Mecazi Konuşma Biçimleri
Metafora dayalı söz sanatlarında kelimelerin gerçek anlamının dışında bir anlamın ifade edilmesiyle yapılır. Bu sanatlarda kelimeler, gerçek anlamlarının dışında çağrışım yoluyla başka bir anlamı ifade ederler.
Tespih: İki varlık arasında benzerlik kurularak yapılan bir söz sanatıdır. Benzerlik kurulan varlıklardan biri benzetildidiğeri benzer Buna denir. Karşılaştırmak, benzetme edatı ve benzetme yönü İle kurulur.
Örnek:
Karşılaştırmalı edat: “Gibi”, “tıpkı”, “gibi”, “nasıl”, “kadar” gibi edatlar kullanılır.
Simülasyon yönü: Benzetme ve benzerin ortak özelliği belirtilir.
Metafor: Sadece benzetildi ve benzer ile kurulan bir benzetme sanatıdır.
Örnek:
Benzetme edatı: Kullanılmamış.
Simülasyon yönü: Anlaşılabilir.
Metafor: Bir varlığı kendi türünden başka bir varlığa benzetmeyi amaçlayan bir söz sanatıdır.
Örnek:
Karşılaştırmalı edat: Kullanılmamış.
Simülasyon yönü: Anlaşılabilir.
İma: Bir anlamı olan bir söz veya kelimeyi söyleyip başka bir anlamı ifade etmekle yapılan bir söz sanatıdır.
Örnek:
Bir kelime veya ifadenin gerçek anlamda söylenmesi: “O kendi canını acıttı.”
Amaçlanan anlam: “Kendini aldattı.”
Teşhis: Cansız varlıklara, hayvanlara veya bitkilere insana benzer özellikler kazandırmayı amaçlayan bir söz sanatıdır.
Örnek:
Cansız varlıklara insan özellikleri kazandırmak: “Rüzgar ağladı.”
Hayvanlara insani özelliklerin verilmesi: “Köpek ağladı.”
Bitkilere insani özelliklerin verilmesi: “Çiçekler gülümsedi.”
Giriş: Cansız nesnelerin, hayvanların veya bitkilerin konuşturulmasıyla yapılan söz sanatıdır.
Örnek:
Cansız nesneleri konuşturmak: “Rüzgar dalları salladı.”
Hayvanları konuşturmak: “Köpek hırladı.”
Bitkileri konuşturmak: “Çiçekler açtı.”
Anlam Temelli Retorik
Semantik söz sanatlarında kelimeler, gerçek anlamlarından başka bir şey ifade etmez. Bu sanatlarda kelimelerin anlam ilişkilerinden yararlanılarak kelimeler yapılır.
Zıtlık: Birbirine zıt iki kavramın bir arada kullanılmasıyla yapılan bir söz sanatıdır.
Örnek:
Karşıt kavramlar: “ıslak-kuru”, “soğuk-sıcak”
Bir yanıt bırakın