Kartel Nedir?
Kartel, aynı sektörde faaliyet gösteren işletmelerin rekabeti azaltmak ve karlarını artırmak için oluşturdukları bir anlaşmadır. Karteller genellikle fiyat belirleme, üretim miktarlarını sınırlama ve pazar paylarını paylaşma gibi konularda anlaşmalar yaparak pazarı kontrol ederler.
Kartellerin Amaçları
Kartellerin temel amacı rekabeti azaltarak karlarını artırmaktır. Karteller fiyatları artırarak, üretim miktarlarını sınırlayarak veya pazar paylarını bölerek pazarı tekeline almaya çalışırlar. Bu şekilde rakip işletmelere karşı avantaj elde ederek daha yüksek karlar elde edebilirler.
Kartel Türleri
Karteller farklı şekillerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırma kartellerin yapısal özelliklerine dayanmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre karteller şunlardır:
Doğal karteller: Bu karteller doğal olarak oluşan kartellerdir. Örneğin, petrol ve doğal gaz gibi doğal kaynaklarda tekellerin oluşması doğal kartel oluşumuna örnek olarak verilebilir.
Yapay karteller: Bu karteller işletmeler arasında yapılan anlaşmalar sonucunda oluşur. Örneğin bir sektördeki işletmelerin fiyatları belirlemek için yaptığı anlaşmalar yapay kartel oluşumuna örnek olarak verilebilir.
Kartellerin Ekonomik Etkileri
Kartellerin ekonomi üzerindeki etkileri hem olumlu hem de olumsuz olabilir. Kartellerin olumlu etkileri şunlardır:
Fiyat istikrarını sağlayabilirler.
Üretim miktarını artırabilirler.
İstihdamı artırabilirler.
Kartellerin olumsuz etkileri şunlardır:
Rekabeti azaltarak tüketicilerin yararına olan fiyatları artırabilirler.
Yeniliği engelleyebilirler.
Tüketicinin seçim özgürlüğünü kısıtlayabilirler.
Kartellerin Hukuki Durumu
Karteller çoğu ülkede yasa dışıdır. Kartellerin yasaklanmasının temel amacı rekabeti korumak ve tüketiciye fayda sağlayacak fiyatlar sağlamaktır. Türkiye’de karteller 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile de yasaklanmıştır. Bu yasaya göre kartel oluşturan işletmelere idari para cezası veya hapis cezası verilebiliyor.
Kartel Örnekleri
Karteller farklı sektörlerde ve farklı ülkelerde kurulabilir. Tarihteki en ünlü kartellerden biri, 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde kurulan Standard Oil şirketidir. Standard Oil, petrol endüstrisini tekelleştirmeye çalışarak fiyatları artırdı ve tüketicilere fayda sağlayan fiyatların oluşmasını engelledi. Günümüzde karteller farklı sektörlerde kurulmaya devam ediyor. Örneğin, petrol, doğal gaz, çelik, çimento, ilaç ve otomotiv gibi sektörlerde kartelleşmenin yaygın olduğu bilinmektedir.
Kartelleri Önlemek
Kartelleri önlemek için rekabetçi piyasa koşullarını korumak önemlidir. Bu amaçla hükümetler rekabet politikaları uygulayabilir. Rekabet politikaları kapsamında kartel oluşumunu önlemeye yönelik girişimlerde bulunulur. Rekabet politikaları kapsamında uygulanabilecek bazı yöntemler şunlardır:
Rekabet kanunlarının yürürlüğe konulmasıyla kartellerin oluşması önlenebilir.
Rekabet otoriteleri kurulabilir ve bu kurumlara kartel soruşturması yaptırılabilir.
Rekabeti teşvik edecek teşvikler verilebilir.
Sonuç olarak karteller aynı sektörde faaliyet gösteren işletmelerin oluşturduğu ve rekabeti azaltarak karlarını artırmayı amaçlayan anlaşmalardır. Kartellerin ekonomi üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkileri olabilir. Kartellerin yasaklanması, rekabetin korunması ve tüketicilerin yararına olacak fiyatların sağlanması açısından önemlidir.
Bir yanıt bırakın