Karst Nedir?
Karst, tortul kayaçların su ve sıcaklığın etkisiyle eriyip aşındığı, biriktiği ve taşındığı bölgedir; kaya tuzu, alçıtaşı, kireç taşı ve dolomit gibi çeşitli eriyebilir kayaçları içeren bölgedir. Bu kayaçlarda görülen aşınmanın oluşturduğu morfolojiye “karst morfolojisi” denir. Erozyona dayanıklı ve kolayca eriyebilen kireç taşı gibi kayaçlardan oluşan arazilere karst arazileri denir.
Karst Topografyası
Karst arazilerde yüzeyden akan akarsular çok nadirdir, yeraltı suyu ise oldukça yaygındır, bu da karst topografyasının en belirgin özelliklerinden biridir. Karst arazilerde yeraltı suyunun akış hızı yüzey suyundan daha yüksektir. Bu nedenle karst arazilerdeki yüzeyden akan akarsular yeraltı suyuyla beslenir.
Karst arazilerinde, yeraltı sularının aşındırıcı etkisiyle yer yüzeyinde ve yer altında çeşitli karst şekilleri oluşur. Bu şekiller karst arazilerinin karakteristik özelliklerini oluşturur.
Karst Formları
Karst oluşumları morfolojilerine göre ikiye ayrılır:
Yüzey şekilleri: Karstik arazilerde yüzeyde oluşan karstik şekiller şunlardır:
Vadi: Dolinler, karstik arazide yeraltı suyunun yüzeyde oluşturduğu çukurlardır. Genellikle küçük ve yuvarlak şekillidirler.
Koy: Dolinler birleşerek daha büyük çukurlar oluştururlar. Bu çukurlara uvala denir. Uvalalar genellikle oval şekillidir.
Alan: Uvalalar birleşerek polje adı verilen, genellikle kilometrelerce uzunlukta ve yüzlerce metre genişlikte olan daha büyük ovaları oluştururlar.
Karst travertenler: Yeraltı sularının yeryüzüne çıktığı karstik alanlarda oluşan travertenler, beyaz renkli, kademeli taşlardır.
Yeraltı formları: Karst arazilerde yeraltında oluşan karst oluşumları şunlardır:
Mağaralar: Karstik arazilerde yer altı sularının aşındırıcı etkisiyle oluşan boşluklara mağara denir. Mağaralar genellikle çok büyük boyutlarda olabilir.
Sarkıt ve dikitler: Mağaralarda yeraltı sularının sarkıt ve dikitler şeklinde birikmesiyle oluşan oluşumlardır. Sarkıtlar tavanlardan aşağıya doğru uzanan oluşumlardır, dikitler ise tabanlardan yukarı doğru yükselen oluşumlardır.
Yeraltı nehirleri ve gölleri: Karstik alanlarda yer altı sularının akışıyla oluşan akarsulara yeraltı nehirleri, bu akarsuların oluşturduğu göllere ise yeraltı gölleri denir.
Karst Alanlarının Oluşumu
Karst alanlarının oluşumunda suyun aşındırıcı etkisinin yanı sıra sıcaklık değişimleri de önemli rol oynar. Sudaki karbondioksit gazı kireç taşı gibi kayaçlarla birleşerek asit oluşturur. Bu asit kayaçlarda aşınmaya neden olur.
Karst alanlarının oluşumunu etkileyen faktörler şunlardır:
Yağış: Yağış miktarı karst alanlarının oluşumunda en önemli etkenlerden biridir. Yağışın fazla olduğu bölgelerde karst alanlarının oluşumu daha hızlı gerçekleşir.
Kaya türleri: Karst alanlarının oluşumu için kolayca çözünebilen kayaçlar gereklidir. Kireç taşı, alçı taşı ve kaya tuzu gibi kayaçlar karst alanlarının oluşumu için idealdir.
Topoğrafya: Karst alanlarının oluşumu da topografyayla yakından ilişkilidir. Eğimli arazilerde karst alanlarının oluşumu daha hızlı gerçekleşir.
Karst Alanlarının Önemi
Karst arazileri doğal güzellikleri ve turizm potansiyeli ile önemli bir yere sahiptir. Karst arazilerinde bulunan mağaralar dünyanın en önemli turistik mekanlarından biridir.
Karst arazileri ayrıca yeraltı suyunun oluşumu ve akışı için önemli bir yere sahiptir. Karst arazilerinde bulunan yeraltı nehirleri ve gölleri bölgenin su ihtiyacını karşılar.
Karst Alanlarının Korunması
Karst araziler, doğal
Bir yanıt bırakın