Favoritizm nedir?
İyilik, birinden bir şey istemek veya bir şeyi yaptırmak için yapılan bir istek veya ricadır. Arapçadan Türkçeye gelen iltimas kelimesi “iyilik istemek” anlamına gelir. İyilik, genellikle üstlerden astlara yapılan bir taleptir. Örneğin, bir memurun daha yüksek bir makamdan izin veya yardım talep etmesi, adam kayırma olarak değerlendirilebilir. İyilik bazen nezaket ifadesi olarak da kullanılabilir. Örneğin bir yere davet edilen kişi, “İyiliğimi kabul ettiğin için teşekkür ederim” diyerek nezaket gösterebilir.
Favoritizm Türleri
İyilik farklı amaçlarla yapılabilir. Bu amaçlara göre kayırmacılık şu şekilde sınıflandırılabilir:
Bir şey istemek için iyilik: Bu tür iyilikler, birinin ihtiyaç duyduğu bir şeyi elde etmek için yaptığı ricalardır. Örneğin bir öğrenci öğretmenden ödevini tamamlamasını isteyebilir.
Bir şeyin yapılmasını iyilik edin: Bu tür iyilikler, kişinin o işi istediği zaman yaptırmak için yaptığı ricalardır. Örneğin, bir ev sahibi, evini tamir etmesi için bir tamirciyi tercih edebilir.
Bir şeyin yapılmasını engellemek için yapılan kayırmacılık: Bu tür kayırmacılık, kişinin yapılmasını istemediği bir şeyin yapılmamasını istemesidir. Örneğin bir anne çocuğunun bir yere gitmesini istemediğinde gitmemesini isteyebilir.
Kayırmacılığın Olumlu ve Olumsuz Yönleri
Kayırmacılık bazı durumlarda olumlu, bazı durumlarda ise olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Kayırmacılığın olumlu yönleri:
İyilik bir ihtiyacın karşılanmasına yardımcı olabilir. Örneğin bir öğrenci kayırmacılık sayesinde ödevini tamamlayabilir ve sınavı geçebilir. Favoritizm bir işin yapılmasına yardımcı olabilir. Örneğin, bir tamirci adam kayırma yoluyla bir evi tamir ettirebilir. Favoritizm bir şeyin yapılmasını engellemeye yardımcı olabilir. Örneğin bir anne kayırmacılık yaparak çocuğunun bir yere gitmesini engelleyebilir.
Kayırmacılığın olumsuz yönleri:
Favoritizm adaletsizliğe yol açabilir. Örneğin bir kişi kayırmacılık nedeniyle hak etmediği bir şeyi elde edebilir. Kayırmacılık adalet duygusunu zedeleyebilir. Örneğin bir kişi, iyilik almayı haksız bularak başka bir kişiye karşı önyargılı olabilir. Kayırmacılık insanları tembelliğe itebilir. Örneğin bir kişi bir şeyi kayırma yoluyla elde ettiğinde, o şey için çabalamayı bırakabilir.
Kayırmacılığın Hukuki Boyutu
Kayırmacılık bazı durumlarda yasal bir sorun haline gelebilir. Örneğin, bir kişinin bir kamu görevlisinden iyilik yaparak menfaat elde etmesi rüşvet suçu olarak değerlendirilebilir.
Kayırmacılığın Sosyal Boyutu
Kayırmacılık toplumda bazı olumsuz davranışlara yol açabilir. Örneğin adam kayırma insanların birbirlerine olan güvenini zedeleyebilir. Ayrıca iltimas toplumun adalet duygusunu da zedeleyebilir.
Favoritizmi Önlemek
Kayırmacılığı önlemek için öncelikle kayırmacılığın olumsuz yönleri konusunda farkındalık yaratmak gerekir. Ayrıca insanlara hak ve adalet kavramlarının da öğretilmesi gerekmektedir. Ayrıca rüşvet gibi adam kayırmayla bağlantılı suçlara ilişkin cezaların artırılması da adam kayırmanın önlenmesine yardımcı olabilir.
Favoritizm örnekleri
Kayırmacılık günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız bir durumdur. İşte adam kayırma örnekleri: Bir öğrenci, öğretmenden ödevini tamamlamasını ister. Bir ev sahibi bir tamirciden evini tamir etmesini ister. Bir anne çocuğunun bir yere gitmesini istemediğinde gitmemesini ister. Bir milletvekili bir bakanla buluşur ve bir yasanın çıkarılmasından yana olur. Bir iş adamı, bir ihaleyi kazanmak için bir hükümet yetkilisini tercih ediyor. Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere kayırmacılık farklı amaçlarla ve farklı kişiler tarafından yapılabilmektedir.
Bir yanıt bırakın