Cümle nedir?
Bir cümle, dilbilgisi açısından ilişkili ve anlamlı kelimelerden oluşan bir kelime dizisidir. Cümleler bir düşünceyi, duyguyu, olayı, isteği veya soruyu ifade etmek için kullanılır. Cümlelerin temel özelliği kendi başlarına anlam taşımalarıdır. Bu, cümledeki kelimelerin birbirine bağlanarak bir anlam bütünlüğü oluşturması anlamına gelir.
Cümlelerin Özellikleri
Cümleler diğer sözdizimlerinden aşağıdaki özelliklerle ayrılır:
Kararda şunlar belirtiliyor: Cümleler bir yargıyı ifade etmek için kullanılır. Bu yargı bir varlık, eylem, olay veya durumla ilgili olabilir. Örneğin, “Kedi yavruları oynuyor.” Cümle bir eyleme ilişkin yargıyı ifade eder.
Konu ve yüklemden oluşurlar: Cümlelerin temel unsurları özne ve yüklemdir. Konu, cümlede belirtilen şeyin kim veya ne olduğunu belirtir. Yüklem ise konunun eylemini, oluşumunu veya durumunu bildirir. Örneğin, “Kedi yavruları oynuyor.” Cümlede özne “yavru kedi”, yüklem ise “oynuyor”.
Büyük ve küçük olabilirler: Cümleler içerdikleri kelime sayısına göre büyük ya da küçük olabilir. Örneğin, “Kedi yavruları oynuyor.” cümle küçük bir cümledir. “Kediler çok eğleniyor.” Cümle büyük bir cümledir.
Farklı türlerde olabilirler: Cümleler yüklem türlerine göre isim cümleleri, fiil cümleleri ve ek-fiil cümleleri olmak üzere üç gruba ayrılır.
Cümle Türleri
Cümleler yüklem türlerine göre üç gruba ayrılır: isim cümleleri, fiil cümleleri ve ek-fiil cümleleri:
İsim cümleleri
İsim cümlelerinin yüklemi isimdir. İsim cümleleri bir varlığı, kavramı veya durumu bildirir. Örneğin, “Kedi yavruları çok tatlı.” Cümle bir varlık bildirir. “Gökyüzü mavinin en güzel tonlarından biridir.” Cümle bir durumu anlatıyor.
Fiil Cümleleri
Fiil cümlelerinin yüklemi fiildir. Fiil cümleleri bir eylemi, oluşumu veya eylemi bildirir. Örneğin, “Kediler oynamaya başladı.” Cümle bir eylemi bildirir. “Güneş batıyor.” Cümle bir olayı belirtir.
Ek Fiil Cümleleri
Ek-fiil cümlelerinin yüklemi ek-fiildir. Cümle-fiil cümleleri bir olasılığı, gerekliliği veya arzuyu ifade eder. Örneğin, “Yavru kediler oynayabilir.” Cümle bir olasılığı ifade ediyor. “Kediler oynamalı.” Cümle bir zorunluluk ifade ediyor.
Cümle Unsurları
Cümlelerin temel unsurları özne ve yüklemdir. Bu unsurlara yardımcı unsurlar eklenerek cümleler oluşturulabilir.
Ders
Konu, cümlede bildirilen şeyin kim veya ne olduğunu belirtir. Cümlenin en önemli unsuru öznedir. Özne cümledeki yerini belirtmek için genellikle “-i” ekini alır. Örneğin, “Kedi yavruları oynuyor.” Cümlede özne “yavru kedi” olup yerini “-ları” ekiyle belirtir.
yüklem
Yüklem, cümlede bildirilen eylemi, oluşumu veya durumu açıklar. Yüklem cümlenin ikinci en önemli unsurudur. Yüklem cümlenin sonunda gelir. Örneğin, “Kedi yavruları oynuyor.” Cümlede yüklem “oynamak”tır.
Yardımcı Elemanlar
Cümlenin anlamının tam olarak anlaşılabilmesi için yardımcı unsurlara ihtiyaç vardır. Yardımcı unsurlar, konu ve yüklem soru sorarak bulunur.
Madde
Nesne, yüklemin doğrudan etkisi altında olan öğedir. Nesne genellikle cümledeki yerini belirtmek için “-i” son ekini alır. Örneğin, “Kediler top oynuyor.” Cümlede nesne “top” ve “-
Bir yanıt bırakın