Aşı Nedir?
Aşı, belirli bir bulaşıcı hastalığa karşı aktif bağışıklık sağlamak için kullanılan biyolojik bir üründür. Aşılar, hastalığa neden olan mikroorganizmanın zayıflatılmış veya ölü formlarını veya bu mikroorganizmaların ürettiği toksinleri içerir. Bu mikroorganizmalar veya toksinler, bağışıklık sistemini hastalığı tanıması ve ona karşı antikor üretmesi için uyarır. Aşılama, modern tıpta halk sağlığından korunmanın en etkili ve başarılı yöntemlerinden biridir. Aşılar her yıl milyonlarca insanın hastalığa yakalanmasını, yaralanmasını ve ölmesini önlüyor.
Aşıların Tarihçesi
Aşılama yüzyıllardır kullanılan bir halk sağlığını önleme yöntemi olmuştur. Çin’de çiçek hastalığının tedavisi için 10. yüzyılda aşı yapıldığına dair kayıtlar var. 18. yüzyılda İngiliz doktor Edward Jenner çiçek hastalığının inek çiçeği ile önlenebileceğini keşfetti. Bu keşif modern aşılamanın temelini attı. 19. yüzyılda kuduz, kolera, difteri, tetanos, boğmaca gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi. 20. yüzyılda çocuk felci, kızamık, kızamıkçık ve kabakulak gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi. 21. yüzyılda HIV/AIDS, hepatit B, influenza ve HPV gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi.
Aşılar Nasıl Çalışır?
Aşılar bağışıklık sisteminin hastalığı tanımasına ve ona karşı antikor üretmesine yardımcı olur. Bağışıklık sistemi, vücudu yabancı maddelerden koruyan bir savunma mekanizmasıdır. Bağışıklık sistemi mikroorganizmaları tanıdığında, antikor üreterek onlarla savaşmaya başlar. Antikorlar, mikroorganizmaların vücuda zarar vermesini önler. Aşılar, hastalığa neden olan mikroorganizmanın zayıflatılmış veya ölü formlarını veya bu mikroorganizmaların ürettiği toksinleri içerir. Bu mikroorganizmalar veya toksinler, bağışıklık sistemini hastalığı tanıması ve ona karşı antikor üretmesi için uyarır.
Aşı Çeşitleri
Aşılar içeriklerine ve etki mekanizmalarına göre farklı türlere ayrılabilir. Aşı türleri şunlardır:
Canlı zayıflatılmış aşılar: Bu aşılar, hastalık yapan mikroorganizmanın laboratuvar koşullarında zayıflatılmasıyla elde edilir. Bu şekilde elde edilen aşıdaki mikroorganizma çoğalma ve bağışıklık tepkisi oluşturma yeteneğine sahiptir. Ancak, hastalık yapan özellikleri zayıflatılmıştır.
Öldürülen aşılar: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın öldürülmesiyle üretilir. Bu aşılar canlı zayıflatılmış aşılardan daha güvenlidir ancak daha az etkilidir.
Toksin aşıları: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın ürettiği toksinlerin etkisiz hale getirilmesiyle elde edilir. Bu aşılar mikroorganizmanın kendisini içermediği için daha güvenlidir.
Rekombinant aşılar: Bu aşılar laboratuvar ortamında üretilen proteinleri içerir. Bu proteinler hastalığa neden olan mikroorganizmaların yüzeyinde bulunan antijenlerdir.
Aşıların Faydaları
Aşıların şu faydaları vardır: Hastalığa yakalanma riskini azaltır. Hastalık durumunda hastalığın şiddetini ve süresini azaltır. Hastalıktan ölüm riskini azaltır. Hastalığın yayılmasını önler.
Aşıların Yan Etkileri
Çoğu aşı güvenlidir ve ciddi yan etkiler nadirdir. Aşıların en yaygın yan etkileri şunlardır: Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, şişlik ve ağrı Ateş Baş ağrısı Yorgunluk Aşıların daha ciddi yan etkileri aşıya bağlı olarak çok nadirdir. Bu yan etkiler arasında alerjik reaksiyonlar, nörolojik bozukluklar ve otoimmün hastalıklar bulunur.
Aşı Takvimi
Her ülke kendi halk sağlığı ihtiyaçlarına göre kendi aşılama programını belirler. Türkiye’de uygulanan aşı takvimi Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Türkiye’de uygulanan aşılama takvimine göre çocuklara aşağıdaki aşılar uygulanmaktadır: İlk aşılar bebeklere doğumda uygulanır. Bu aşılar BCG aşısı (tüberküloz), Hepatit B aşısı ve KPA aşısıdır (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık).
Bir yanıt bırakın