İsim Transferi Nedir?
İsim aktarımı, bir kelimenin anlamının başka bir kelime yerine benzetme amacı olmaksızın kullanılmasıdır. Bu söylem türünde asıl anlamından uzaklaşıp başka bir anlam kazanan kelimelere “mecaz-ı mürsel” adı verilmektedir.
İsim aktarımı, günlük konuşma ve yazı dilinde sıklıkla kullanılan bir söz sanatı türüdür. Örneğin, “Kahveyi ocağa koy.” Cümlede “kahve” kelimesi yerine “ocağı” kelimesi kullanılmıştır. Bu cümlede asıl kastedilen “kahveyi ocağa koy”dur. Ancak “kahve” kelimesi yerine “ocağı” kelimesi kullanılarak cümle daha özlü ve anlaşılır hale getirilmiştir.
İsim aktarımı çeşitli şekillerde yapılabilir. Bu şekiller ismin aktarıldığı kelimelerin ilişkisine göre belirlenir. İsim transferinin temel biçimleri şunlardır:
Parça-bütün ilişkisi: Bu ilişkide bir bütünün parçası yerine bütünün kendisi kullanılır. Mesela “Atatürk’ün kitaplarını okudum.” Cümlede “Atatürk’ün kitapları” yerine “kitaplar” kelimesi kullanılmıştır.
İç-dış ilişkisi: Bu ilişkide bir şeyin içi yerine dışı kullanılır. Örneğin, “Bu evin beş odası var.” Cümlede “odalı” yerine “odalı” kelimesi kullanılmıştır.
Konum-yön ilişkisi: Bu ilişkide bir yerin adı yerine özelliği kullanılır. Örneğin, “Güneş doğudan doğdu.” Cümlede “doğu tarafındaki yer” yerine “doğu” kelimesi kullanılmıştır.
Kullanıcı tarafından kullanılan ilişki: Bu ilişkide onu kullanan kişi yerine kullanılan şey kullanılır. Mesela “Bu kalemi bana Ali verdi.” Cümlede “Kalem kullanan Ali” yerine “kalem” kelimesi kullanılmıştır.
Ürün-üretici ilişkisi: Bu ilişkide bir ürünün üreticisi yerine ürün kullanılmaktadır. Mesela “Bu kitabı Orhan Kemal yazdı.” Cümlede “Orhan Kemal’in yazdığı kitap” yerine “kitap” kelimesi kullanılmıştır.
İsim Aktarma Örnekleri
İsim aktarımı, günlük konuşma ve yazı dilinde sıklıkla kullanılan bir söz sanatı türüdür. Bu nedenle günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız pek çok örnek bu söz sanatına örnek olarak verilebilir. İşte ad aktarımı örnekleri:
Parça-bütün ilişkisi:
“Kahveyi ocağa koy.” “Masanın ayakları kırık.” “Arabanın lastiklerini değiştirdim.”
İç-dış ilişkisi:
“Bu evde beş oda var.” “Kışın kar yağıyordu.” “Kahvenin tadı güzel.”
Konum-yön ilişkisi:
“Güneş doğudan doğdu.” “Kuzey rüzgarı esti.” “Batıdan bir gemi geldi.”
Kullanıcı tarafından kullanılan ilişki:
“Bu kalemi bana Ali verdi.” “Köylülerin ellerinde kazmalar vardı.” “Başbakanın konuşması çok etkileyiciydi.”
Ürün-üretici ilişkisi:
“Bu kitabı Orhan Kemal yazdı.” “Atatürk’ün konuşmaları çok önemli.” “Bu tabloyu Picasso yaptı.”
İsim Transferinin Özellikleri
Adlandırma bir retorik biçimidir. Bu nedenle isim transferinin kendine has özellikleri vardır. Bu özellikler şunlardır:
Hiçbir benzetme amaçlanmamıştır: İsim aktarımında bir kelimenin yerine başka bir kelimenin kullanılması benzetme amacıyla yapılmaz.
Gerçek anlamından sapıyor: İsim aktarımında kullanılan kelime gerçek anlamından uzaklaşarak başka bir anlam kazanmaktadır.
Anlam bütünlüğünü ihlal etmez: İsmin belirtilmesi cümlenin anlam bütünlüğünü bozmaz.
İsim Transferinin Amaçları
İsim aktarımı çeşitli amaçlarla kullanılabilir. Bu amaçlar şunlardır:
Cümleyi daha özlü ve anlaşılır hale getirmek: Cümlenin daha özlü ve anlaşılır olması için isim aktarımından yararlanılabilir. Örneğin, “Kahveyi ocağa koy.” “Kahveyi ocağa koy.” cümlesi. Cümleye göre daha özlü ve anlaşılır bir cümledir.
Cümleye estetik değer katmak: Cümleye estetik değer katmak için isim aktarımı kullanılabilir.
Bir yanıt bırakın