Yapım Eki Nedir – Sözlük Anlamı Ne?

Üretim Takviyesi Nedir?

Türkçede cümlelerdeki kelimelerin anlamlarını, türlerini ve işlevlerini değiştiren ekler bulunmaktadır. üretim zeyilname Buna denir. Yeni kelimeler oluşturmak için kelime köklerine veya gövdelerine türev ekleri eklenir.

Türetme eklerini çekim eklerinden ayıran özellikler

Yapım ekleri ile çekim ekleri arasındaki temel fark, yapım eklerinin yeni kelimeler oluşturması, çekim eklerinin ise cümlede var olan kelimelerin anlamlarını, türlerini veya işlevlerini değiştirmesidir.

Örneğin “kitap” kelimesine “-çı” eki eklendiğinde “kitapçı” kelimesi türemektedir. Bu durumda “-çı” eki, “kitap” kelimesinin anlamını değiştirerek, “kitap satan kişi” anlamına gelen yeni bir kelime oluşturmuştur.

“Kitab” kelimesine “-ı” eki eklendiğinde “kitababı” kelimesi türemiştir. Bu durumda “-ı” eki “kitap” kelimesinin anlamını değiştirmeden sadece cümledeki işlevini “belirsiz nesne” olarak değiştirmiştir.

Son Ek Türleri

Türetme ekleri türetildiği kelime türüne göre isim ekleri ve fiil ekleri olmak üzere ikiye ayrılır.

İsim Sonekleri

İsim ekleri isim sözcüklerinden isim sözcükleri türetir. İsim ekleri, türetildiği kelimelerin anlamlarını, türlerini ve işlevlerini değiştirir.

İsim eklerinin ana türleri şunlardır:

İsim yapım ekleri: Bu ekler, isim sözcüklerinden ad sözcüklerini türetir. Örneğin “ağaç” kelimesine “-lık” ekinin eklenmesiyle “ağaçlık” kelimesi türetilmiştir. Bu durumda “-lık” eki “ağaç” kelimesinin anlamını “ağaçlardan oluşan yer” olarak değiştirmiştir.

Fiilden isim oluşumu ekleri: Bu ekler isim sözcüklerini fiil sözcüklerinden türetir. Örneğin “sil” kelimesi “silmek” fiiline “-me” son ekinin eklenmesiyle türetilmiştir. Bu durumda “-me” eki “silmek” fiilinin anlamını “silme eylemi” olarak değiştirmiştir.

İsim durumu sonekleri: Bu ekler isim kelimelerinin cümledeki işlevlerini değiştirir. Örneğin “kitap” kelimesine “-ı” ekinin eklenmesiyle “kitababı” kelimesi türetilmiştir. Bu durumda “-ı” eki, “kitap” kelimesinin cümledeki işlevini “belirsiz nesne” olarak değiştirmiştir.

Fiil Biçimsel Sonekleri

Fiil ekleri isim sözcüklerinden fiil sözcükleri oluşturur. Fiil ekleri, türettikleri kelimelerin cümledeki anlamlarını, türlerini ve işlevlerini değiştirir.

Fiil oluşturan son eklerin ana türleri şunlardır:

İsimlerden fiil oluşturan son ekler: Bu ekler fiil sözcüklerini isim sözcüklerinden türetir. Örneğin “yağmur” kelimesi, “yağmur” kelimesine “-mak” ekinin eklenmesiyle türetilmiştir. Bu durumda “-mak” eki “yağmur” kelimesinin anlamını “yağmur yağdırma eylemi” olarak değiştirmiştir.

Fiilden fiil yapım ekleri: Bu ekler fiil kökenli sözcüklerden fiil kökenli sözcükler türetir. Örneğin “göndermek” kelimesi, “gitmek” fiiline “-dirmek” ekinin eklenmesiyle türetilmiştir. Bu durumda “-dirmek” eki, “git” fiilinin anlamını “birini bir yere göndermek” olarak değiştirmiştir.

Türev Bulmanın Yolları

Eklerin ne olduğunu anlayabilmek için kelimelerin kök ve gövdelerini bilmek gerekir. Kelime kökleri, kelimenin anlamını taşıyan kısımlarıdır. Kelime gövdeleri, köklere yapım eklerinin eklenmesiyle oluşan kısımlardır.

Yapım eklerinin ne olduğunu anlamanın bir diğer yolu da kelimelerin anlamlarını incelemektir. Ekler kelimelerin anlamını değiştirdiğinden kelimenin köküne bakarak anlamını tahmin etmek zor olabilir. Bu durumda kelimenin anlamı incelenerek;