Çağrışım Nedir?
Yan anlam, bir kelimenin temel anlamı ile bağlantılı olarak zaman içerisinde ortaya çıkan farklı anlamlarından her biridir. Bir kelimenin temel (birincil) anlamının dışında fakat temel anlamına az çok yakın yeni anlamlar kazanması yan anlam oluşturur.
Çağrışım Türleri
Çağrışımlar asıl anlamla olan ilişkilerine göre iki ana gruba ayrılır:
Benzetme yoluyla çağrışım: Bir kelimenin temel anlamının dışında başka bir kelime veya kavramla benzerlikler kurarak kazandığı anlamdır. Örneğin, “göz” kelimesinin temel anlamı “görme organı”dır. Ancak “iğne gözü”, “torba gözü”, “masa gözü” gibi ifadelerde “göz” kelimesi “delik” anlamında kullanılır. Bu anlam, “göz” kelimesinin temel anlamı olan “görme organı” ile benzerlik kurularak kazanılmıştır.
Teşhise göre çağrışım: Bir nesneye veya canlıya insani özellikler verilmesiyle kazanılan anlamdır. Örneğin “ağaç ağlıyor” cümlesinde “ağaç” kelimesi “ağlama” eylemini gerçekleştirebilen bir canlı olarak tasvir edilmektedir. Bu anlam, “ağaç” kelimesine insani özellikler verilmesiyle kazanılmıştır.
Çağrışım Örnekleri
Çağrışımlara örnek olarak günlük hayatta sıkça karşılaştığımız ifadeler verilebilir. Örneğin,
“Yaşlı adamın yüzünde derin çizgiler vardı.” Cümlede, “çizgi” kelimesinin temel anlamı “bir şey üzerindeki çizik, oluk”tur. Ancak, bu cümlede, “çizgi” kelimesi “yaşlılığın bir işareti” anlamında kullanılmıştır.
“Kuş dalda şarkı söylüyordu.” Cümlede “şarkı söyleme” eylemi insanlardan başka canlılara da atfedilebilir. Bu nedenle “kuş” kelimesi “şarkı söyleme” eylemini gerçekleştirebilen canlı bir varlık olarak tasvir edilmiştir.
“Yangın tüm ormanı kül etti” Cümlede “ateş” kelimesinin temel anlamı “yanan madde”dir. Ancak bu cümlede “ateş” kelimesi “büyük bir yangın” anlamında kullanılmıştır.
Türkçede Yan Anlam Kullanımı
Yan anlam, Türkçede en çok kullanılan anlam türlerinden biridir. Özellikle edebi metinlerde çağrışımlara sıklıkla başvurulur. Çağrışımlar metnin anlamsal zenginliğini ve etkileyiciliğini artırmaya yardımcı olur. Çağrışımların kullanımı metnin bağlamına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin “göz” kelimesinin “delik” anlamında kullanıldığı “iğne deliği” tabiri günlük konuşmada sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak aynı kelimenin “görme organı” anlamında kullanıldığı “gözünü açmak” tabiri daha çok edebi metinlerde görülür.
Anlamı Anlamanın Yolları
Çağrışımları anlamak için kelimenin temel anlamını bilmek gerekir. Ek olarak, metnin bağlamını dikkate almak önemlidir. Çağrışımlar genellikle metnin anlamını daha iyi anlamamıza yardımcı olur.
Çağrışım Önemi
Çağrışım dilimizin zenginliğini ve işlevselliğini sağlayan önemli bir unsurdur. Çağrışımlar kelimelere yeni anlamlar kazandırarak dilimizin anlatım gücünü artırır. Ayrıca çağrışımlar metnin anlamının zenginliğini ve etkileyiciliğini artırmaya yardımcı olur.
Bir yanıt bırakın