Vacip nedir?
Vacip, İslam’da yapılması gereken eylemleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Arapça kökenli olan “vacib” kelimesi “kesinlikle yapılması gereken” anlamına gelir.
Fıkıh usulünde vacip, “şeriatın vergi mükellefinden kesin ve bağlayıcı bir şekilde yapmasını gerektirdiği fiil” olarak tanımlanmaktadır. Şeriat, Allah’ın kanunlarını koyan ve uygulayan kişidir. Vergi mükellefi, Allah’ın emir ve yasaklarına uymakla yükümlü olan kişidir.
Vacip, farzdan sonra gelen ikinci dereceden bir hükümdür. Farz, mutlaka yapılması gereken bir eylemdir. Vacip, mutlaka yapılması gerekli olmasına rağmen farz kadar kesin değildir.
Gerekli fiiller Kur’an, Sünnet ve İcma ile delillendirilir. Kur’an-ı Kerim’de açıkça emredilen fiiller farzdır. Sünnette farz ve vacip fiiller birbirinden ayırt edilmeden emredilebilir. Bu durumda bu fiillerin farz mı yoksa vacip mi olduğu icma ile tespit edilir.
Gerekli Fiillerin Özellikleri
Zorunlu fiillerin temel özellikleri şunlardır:
Bunu yapmak kesinlikle gereklidir. Farzdan sonra gelen tali bir kuraldır. Kur’an-ı Kerim, Sünnet ve İcma ile ispatlanmıştır.
Gerekli Fiil Türleri
Zorunlu fiiller çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilir.
İbadetlerin ve İbadetsizliklerin Gereklilikleri
Gerekli olan fiiller ikiye ayrılır: İbadet ve ibadetsizlik. Gerekli ibadetler Allah’a kulluk amacıyla yapılan ibadetlerdir. Mesela namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek, hac yapmak gibi fiiller farzdır. İbadet dışı olan gerekli fiiller, Allah’ın rızasını kazanmak amacıyla yapılan, ancak ibadet olarak kabul edilmeyen fiillerdir. Mesela anne-babaya iyilik etmek, komşulara selam vermek, yalan söylememek gibi davranışlar farzdır.
Kişisel ve Özet Gerekli Fiiller
Gerekli fiiller şahsi ve özet olmak üzere ikiye ayrılır. Kişisel zorunlu fiiller, bir kişiye veya bir gruba yönelik fiillerdir. Mesela anne-babaya iyilik yapmak, farz olan bir ibadeti yerine getirmek kişisel farzlardır. Tamamlayıcı farz fiiller tüm Müslümanları ilgilendiren fiillerdir. Mesela bayram namazını kılmak, cuma namazını kılmak, zekat vermek gibi fiiller farzdır.
Meşru ve Gayri Meşru Gerekli İşlemler
Zorunlu fiiller meşru ve gayri meşru olmak üzere ikiye ayrılır. Meşru farz fiiller, Allah’ın emirlerine uygun olan fiillerdir. Mesela namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi fiiller meşru yükümlülüklerdir. Gayri meşru farzlar, Allah’ın emirlerine aykırı olan fiillerdir. Mesela Allah’a ortak koşmak, zina yapmak, kumar oynamak gibi fiiller haram ve farzdır.
Gerekli İşlemlere İlişkin Karar
Farz fiillerin kuralı, bunların yapılmasıdır. Farzları yerine getirmeyen kişi günahkar olur. Ancak farzı yerine getirmemenin cezası, farzı yerine getirmemenin cezası kadar ağır değildir.
Gerekli Fiillerden Bazı Örnekler
Zorunlu fiillerin bazı örnekleri şunlardır:
Namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek, hacca gitmek, anne-babaya iyilik yapmak, komşulara selam vermek, yalan söylememek, bayram namazı kılmak, cuma namazı kılmak.
Gerekli Fiillerin Önemi
İslam dininde gerekli fiillerin önemli bir yeri vardır. Farzları yerine getiren kişi Allah’ın rızasını kazanır ve sevap kazanır. Farzları yerine getirmeyen kişi günahkar olur ve cezasını çeker.
Bir yanıt bırakın