Kafiye nedir?
Kafiye, şiirde dizelerin sonundaki kelimelerin son heceleri arasındaki ses benzerliğidir. Şiirde kafiye, dizelerin sonunda farklı işlevlere sahip ekler veya farklı anlamlara sahip kelimeler arasında görülür. Dizelerin sonunda tekrarlanan aynı işleve sahip ekler veya kelimeler kafiye değildir. Bunlar redif Adı. Kafiye, şiirin uyumunu ve ritmini sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Şiiri daha akıcı ve melodik hale getirir. Ayrıca şiirde anlatılan duygu ve düşüncelerin daha etkili bir şekilde ifade edilmesine yardımcı olur.
Kafiye Türleri
Kafiye, ses benzerliğine göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.
Tam kafiye: Dizelerin sonlarındaki kelimelerin son hecelerinde aynı seslerin bulunmasıyla oluşan bir kafiyedir. Örneğin, “Sen bir gül gibi bir gülsün, / Sen bir gül gibi bir gülsün.” Kıtada, “gül” kelimesi her iki dizenin son hecesinde aynı şekilde kullanılmıştır. Dolayısıyla bu kıtada tam kafiye vardır.
Yarım kafiye: Satır sonlarında kelimelerin son hecelerinde aynı seslerden yalnızca birinin kullanılmasıyla oluşturulan kafiyedir. Örneğin “Aşk bir beladır, / Bela bir _aşktır” dörtlüğünde mesela. “sorun” kelimesi her iki satırın son hecelerinde aynı seslerden sadece biri olan “t” sesiyle birlikte kullanılıyor. Bu nedenle bu dörtlükte yarım kafiye bulunmaktadır.
Zengin kafiye: Satır sonlarında kelimelerin son hecelerinde aynı seslerden birden fazlasının bulunmasıyla oluşan kafiyedir. Mesela “Güneş doğdu, Ay battı.” dörtlüğünde. “güneş” ve “ay” kelimeleri her iki satırın son hecelerinde aynı “n”, “s” ve “y” seslerinden birden fazlası ile birlikte kullanılıyor. Dolayısıyla bu dörtlükte zengin bir kafiye vardır.
Kafiye düzeni
Kafiye, dizelerin birbirleriyle nasıl kafiyelendiğiyle ilgilidir. Kafiye şeması, şiirin yapısına ve ritmine bağlı olarak değişebilir.
AaBbCcDdEe: Her iki dizenin son heceleri aynı seslerle bitiyorsa bu sıralama akrostiş Denir.
ABAB CDCD EFEF GGGG: bu düzene daha sonra kafiye Olarak da adlandırılır.
AABBCCDDEE: bu düzene halk şiiri kafiye düzeni Söylendi.
ABBA CDCD EFEF GGGG: bu düzene sarmaşık kafiye şeması Söylendi.
ABAB ABAB: bu düzene aabb kafiye düzeni Söylendi.
Kafiye Türleri
Kafiye kullanıldığı yere göre farklı şekillerde de sınıflandırılabilir.
Düz kafiye: Dizelerin son hecelerinde aynı seslerin bulunmasıyla oluşan uyaktır.
Kafiye: Dizelerin son hecelerinde aynı seslerden yalnız birinin bulunmasıyla oluşan uyaktır.
Redif: Dizelerin son hecelerinde aynı seslerin veya sözcüklerin tekrarlanmasıyla oluşan uyaktır.
Güzelleştirme: Bir kişinin veya nesnenin güzelliğini anlatan şiirlerde kullanılan kafiyedir.
Ağıt: Bir insanın ölümünden sonra duyulan üzüntüyü anlatan şiirlerde kullanılan bir kafiyedir.
Koşma: Halk şiirinin en yaygın türlerinden biri olan baladlarda kullanılan uyaktır.
Kafiye Örnekleri
Aşkım dağlar gibidir, Yokuşlarda yorulur. Aşkım kalp gibidir, Bir gün kaybolur. Aşk bir beladır, / bela bir aşktır. Gül gibisin, / gül gibisin, / gül gibisin, gül gibisin. Güneş doğdu/ay batıyor. Yıldızlar parlıyor, / gökyüzü aydınlanıyor.
Bir yanıt bırakın