Cümle Nedir?
Dilbilgisinde bir cümle, bir yargıyı ifade eden, bir soru soran, bir duyguyu ifade eden veya bir emir veren bir kelime dizisidir. Bir cümlenin cümle olabilmesi için en az bir yüklemi olması gerekir. Yüklem, bir cümledeki yargıyı ifade eden unsurdur.
Cümleler anlamlarına göre dört ana gruba ayrılır:
Bildirilen cümleler: Bu cümleler bir yargıyı ifade eder. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir.”
Soru cümleleri: Bu cümleler bir soru soruyor. Örneğin, “İstanbul’un nüfusu nedir?”
Ünlem cümleleri: Bu cümleler bir duyguyu ifade eder. Örneğin, “Ne güzel bir gün!”
Emir cümleleri: Bu cümleler bir emir verir. Örneğin, “Kapıyı kapat!”
Cümleler yüklemlerine göre üç ana gruba ayrılır:
Fiil cümleleri: Bunlar, yüklem olarak bir fiile sahip olan cümlelerdir. Örneğin, “İstanbul’u ziyaret ettim.”
İsim öbekleri: Bunlar, yüklem olarak bir isim kullanan cümlelerdir. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir.”
Tümceler yaşı: Bunlar, bir yüklemin edat olarak kullanıldığı cümlelerdir. Örneğin, “I gone to Istanbul.”
Cümleler yapılarına göre de sınıflandırılırlar. Yapılarına göre cümleler üç gruba ayrılır: basit, bileşik ve karmaşık cümleler.
Basit Cümleler
Sadece bir yüklemi olan cümlelere basit cümleler denir. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir.”
Bileşik Cümleler
İki veya daha fazla yüklem içeren cümlelere bileşik cümleler denir. Bileşik cümleler, bağlaçlar veya bağlaçlarla birbirine bağlanan bağımsız cümleciklerden oluşur.
Bağlayıcı Fiil ile Birleştirilmiş Bileşik Cümleler
Bağlayıcı fiillerle birleştirilmiş bileşik cümleler, iki veya daha fazla yüklemi bir bağlayıcı fiille bağlayan cümlelerdir. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehir ve çok büyük.”
Bağlaçlarla Birleştirilen Bileşik Cümleler
Bağlaçlarla birleştirilen bileşik cümleler, iki veya daha fazla yüklemi bir bağlaçla bağlayan cümlelerdir. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir, ancak çok kalabalıktır.”
Karmaşık Cümleler
Karmaşık cümle, bağımsız bir cümle ve bir veya daha fazla bağımlı cümleden oluşan bir cümledir. Bağımlı cümleler, bağımsız cümleye bağımlı olarak anlamı tamamlar.
Bağımsız Cümle
Karmaşık bir cümlede, anlamını bağımlı cümleden bağımsız olarak tamamlayan cümleye bağımsız cümle denir. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir (bağımsız cümle) çünkü tarihi çok zengindir (bağımlı cümle).”
Bağımlı Cümle
Karmaşık bir cümlede, bağımsız cümleye bağlı olarak anlamını tamamlayan cümleye yan cümle denir. Yan cümleler, yüklemlerine göre üçe ayrılır:
Belirli cümle: Bunlar, yüklemi bir isim olan bağımlı cümlelerdir. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir (bağımsız cümle) çünkü tarihi çok zengindir (belirli cümle).”
Belirsiz cümle: Bunlar yüklemi bir fiil olan cümlelerdir. Örneğin, “I gone to Istanbul (independent clause) because I have a friend there (indefinite clause).”
Şart cümlesi: Bunlar, yüklemi koşul kipinde olan cümlelerdir. Örneğin, “İstanbul’a gidersem (koşul cümlesi) kesinlikle seni ziyaret edeceğim (bağımsız cümle).”
Bir Cümlenin Öğeleri
Bir cümlenin ögeleri, o cümlede bulunan ve cümlenin anlamını tamamlayan ögelerdir. Bir cümlenin ögeleri şunlardır:
Ders: Cümlede ifade edilen yargıya sahip olan unsurdur. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir” cümlesinde özne “İstanbul”dur.
Yüklem: Cümlede ifade edilen yargıyı ifade eden unsurdur. Örneğin, “İstanbul güzel bir şehirdir” cümlesinde yüklem “is”tir.
Madde: Yükleme yönelen ve yüklemin eylemini tamamlayan öğedir. Örneğin, “I visited Istanbul” cümlesinde nesne “Istanbul”dur.
Bir yanıt bırakın