Çeşme Nedir?
Çeşme, genellikle cami avlularının ortasında bulunan, etrafını çevreleyen musluklardan su akan ve ortasında bir çeşme bulunan kubbeli bir abdesthanedir. Ancak bazen tek sıra halinde de olabilir. Genellikle her camide bulunur. Çeşmenin ortasındaki havuz estetik bir kubbe örtüsüyle örtülüdür ve sütunlarla çevrilidir.
Çeşmenin Kökeni
“Şadırvan” kelimesi Farsça “şādurban” kelimesinden gelir. “Şādurvān” kelimesinin anlamı “büyük tente, çadır, gölgelik”tir. Çeşmenin ilk örnekleri Selçuklular döneminde Orta Asya’da ortaya çıkmıştır. Selçuklular, İran ve Orta Asya’nın İslami geleneklerini Anadolu’ya getirmiş ve bu geleneklerden biri olarak çeşmeyi Anadolu’ya getirmişlerdir.
Çeşmenin Yapısı
Çeşmeler genellikle altıgen veya sekizgen planlı olarak inşa edilir. Çeşmenin ortasında suyun toplandığı bir havuz bulunur. Havuzun etrafında abdest muslukları bulunur. Çeşme estetik bir kubbe ile örtülüdür. Kubbenin etrafında suyun akmasını sağlayan oluklar vardır. Çeşmelerin yapımında genellikle mermer, taş ve ahşap kullanılır. Çeşmenin kubbesi genellikle mavi çinilerle süslenir. Çeşmenin sütunları genellikle mermer veya taştan yapılır. Çeşmenin muslukları ve oturakları genellikle mermer veya ahşaptan yapılır.
Çeşmenin İşlevi
Çeşmenin asıl işlevi cami avlusunda abdest almak için su sağlamaktır. Çeşmeler ayrıca özellikle yaz aylarında cami avlusunda cemaatin susuzluğunu gidermek için kullanılır. Çeşmeler ayrıca cami avlusuna estetik bir görünüm kazandırır.
Çeşmeler ve İslam Sanatı
Çeşmeler, İslam sanatının önemli bir unsurudur. Çeşmeler genellikle oyma, hat sanatı ve mermer işçiliği gibi sanatlarla dekore edilir. Çeşmelerin süslemeleri genellikle İslami motiflerden oluşur.
Türkiye’deki Çeşmeler
Türkiye’de birçok çeşme bulunmaktadır. Türkiye’deki en ünlü çeşmelerden bazıları şunlardır:
İstanbul Sultanahmet Camii Çeşmesi: Sultanahmet Camii avlusundaki çeşme 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yaptırılmıştır. Çeşmenin çapı 14 metre olup, 10 mermer sütunla desteklenmiştir. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
İstanbul Eyüp Sultan Camii Çeşmesi: Eyüp Sultan Camii avlusundaki çeşme, 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yaptırılmıştır. Çeşmenin çapı 12 metre olup, 8 mermer sütuna dayanmaktadır. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
Konya Mevlana Müzesi Çeşmesi: Mevlana Müzesi avlusundaki çeşme 15. yüzyılda yapılmıştır. Çeşmenin çapı 10 metre olan kubbesi 8 mermer sütuna dayanmaktadır. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
Şanlıurfa Balıklıgöl Çeşmesi: Balıklıgöl’ün ortasında bulunan çeşme 16. yüzyılda yapılmıştır. Çeşmenin çapı 8 metre olan bir kubbesi vardır ve 4 mermer sütun üzerine oturtulmuştur. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
Çeşmeler ve Günümüz
Çeşmeler bugün hala cami avlularında önemli bir yere sahiptir. Çeşmeler cami cemaatinin abdest almasını ve serinlemesini sağlar. Çeşmeler ayrıca cami avlusuna estetik bir görünüm kazandırır.
Bir yanıt bırakın