Çeşme Nedir?
Çeşme, genellikle cami avlularının ortasında bulunan, etrafı musluklarla çevrili ve ortasında bir çeşme bulunan kubbeli bir abdesthanedir. Ancak bazen tek sıra halinde de olabilir. Genellikle her camide bulunur. Çeşmenin ortasındaki havuz estetik bir kubbe örtüsüyle örtülüdür ve sütunlarla çevrilidir.
Çeşme Kelimesinin Kökeni
Şadırvan kelimesi Farsça “şādurban” kelimesinden gelmektedir. “Şādurban” “büyük tente, çadır, gölgelik” anlamına gelmektedir. Türkçeye farklı bir anlamla geçmiştir.
Çeşmenin Tarihi
Çeşmeler Orta Asya Türk kültüründe yaygın olarak kullanılan bir yapıdır. Çeşmeler İslam’ın kabulünden sonra cami avlularında önemli bir yer tutmaya devam etti. Osmanlı döneminde çeşmeler cami mimarisinin temel unsurlarından biri haline geldi.
Çeşmenin Yapısı
Çeşmeler genellikle altıgen veya sekizgen planlıdır. Çeşmenin ortasında abdest almaya yetecek büyüklükte bir havuz bulunur. Havuzun etrafında musluklar ve oturma yerleri bulunur. Çeşme bir kubbe veya tonozla örtülüdür. Çeşmenin sütunları genellikle mermer veya taştan yapılır.
Çeşmenin İşlevi
Cami avlularında abdest almak için kullanılan çeşmeler, aynı zamanda insanların dinlenip serinleyebileceği bir yer olarak da hizmet vermektedir.
Çeşmenin Sanatsal Değeri
Çeşmeler, Türk mimarisinin önemli sanat eserlerinden biridir. Çeşmeler, oyma, hat sanatı ve mermer işçiliği gibi sanatlarla bütünleşmiştir. Çeşmelerin süslemeleri genellikle bitkisel ve geometrik motiflerden oluşur.
Türkiye’deki Çeşme Örnekleri
Türkiye’de birçok çeşme bulunmaktadır. Bu çeşmelerden bazıları şunlardır:
Eyüp Sultan Camii Çeşmesi: İstanbul’daki Eyüp Sultan Camii avlusunda bulunan çeşme, Osmanlı döneminde inşa edilen en ünlü çeşmelerden biridir. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
Sultanahmet Camii Çeşmesi: İstanbul’daki Sultanahmet Camii avlusunda bulunan çeşme, Osmanlı döneminde yapılmış önemli bir çeşmedir. Çeşmenin kubbesi yeşil çinilerle süslenmiştir.
Ayasofya Çeşmesi: İstanbul’daki Ayasofya’nın avlusunda bulunan çeşme, Kanuni Sultan Süleyman tarafından 16. yüzyılda yaptırılmıştır. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
Bursa Ulu Camii Çeşmesi: Bursa’daki Ulu Cami avlusunda bulunan çeşme, 15. yüzyılda Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Çeşmenin kubbesi yeşil çinilerle süslenmiştir.
Konya Mevlana Camii Çeşmesi: Konya’daki Mevlana Camii avlusunda bulunan çeşme, Mevlana Celaleddin-i Rumi tarafından 14. yüzyılda yaptırılmıştır. Çeşmenin kubbesi mavi çinilerle süslenmiştir.
Çeşmelerin Mevcut Durumu
Çeşmeler bugün de cami avlularında önemli bir yer tutmaya devam ediyor. Ancak bazı çeşmeler ihmalden dolayı hasar görmüş durumda. Bu çeşmelerin restore edilmesi ve gelecek nesillere aktarılması gerekiyor.
Çeşmenin Sembolik Anlamı
Çeşmeler İslam kültüründe önemli bir semboldür. Çeşmeler temizliği, saflığı ve huzuru temsil eder. Çeşmeler ayrıca camilerin ve İslam’ın da sembolüdür.
Bir yanıt bırakın