Özne Nedir?
Özne, bir cümlenin temel öğelerinden biridir. Bir cümlede yüklem tarafından bildirilen işi, eylemi veya oluşumu yapan veya yüklem tarafından hakkında bilgi verilen öğeye özne denir. Özne, yüklemle birlikte cümlenin anlamını oluşturur. Yüklem, özne tarafından yapılan işi, eylemi veya oluşumu bildirir. Özne, kimin tarafından, ne tarafından, yüklemin ne yaptığını veya hakkında hangi bilginin verildiğini gösterir.
Konunun Özellikleri
Öznenin temel özellikleri şunlardır: Özne, yüklemin bildirdiği veya yüklem aracılığıyla hakkında bilgi verilen eylemi, oluşumu veya olayı gerçekleştiren öğedir. Özne, yüklemle birlikte cümlenin anlamını oluşturur. Özne, yüklemin kişi, sayı, kip, zaman ve ek eylem özelliklerini alır. Özne, yüklemle özne-yüklem uyumunu sağlar.
Konu Türleri
Konu, yüklemine göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.
Yükleme Göre Konu Türleri
Gerçek konu: Yüklem, sorulan “kim” veya “ne” sorularına cevap veren öznedir. Örnekler:
Kim geldi? – Öğretmen geldi. (Gerçek konu)
Ne oldu? – Büyük bir kaza oldu. (Gerçek konu)
Gizli konu: Yüklem, “kim” veya “ne” sorularını yanıtlamayan öznedir. Örnekler:
Bugün hava güzel. (Kim güzel? – Hava)
Araba yolda durdu. (Geriye kim kaldı? – Araba)
Kişiye Göre Konu Türleri
1. tekil şahıs özne: Ben
2. tekil şahıs özne: You are
3. tekil şahıs özne: Ö
1. çoğul şahıs konusu: Biz
2. çoğul şahıs özne: Sen
3. çoğul şahıs özne: Bunlar
Sayılara Göre Konu Türleri
Tekil konu: Çocuk parka gitti.
Çoğul konu: Çocuklar parka gittiler.
Modlara Göre Konu Türleri
Gerçek konu: Kuşlar uçuyor. (Gerçek konu)
Gerçek dışı konu: Masada bir kitap var. (Gerçek dışı konu)
Zamanlara Göre Konu Türleri
Şimdiki zaman konusu: Çalışıyorum.
Geçmiş zaman öznesi: Çalıştım.
Gelecek zaman konusu: Çalışacağım.
Yardımcı Fiillere Göre Özne Türleri
Ek fiilsiz özne: Çocuk ağlıyor.
Ek fiilli konu: Çocuk koşuyordu.
Konunun Belirlenmesi
Özne, cümlede yüklemde sorulan “kim” veya “ne” sorularını yanıtlayan unsurdur. Bu soruları yanıtlayan unsur öznedir. Örnekler:
Öğrenciler sınıfa girdiler.
Bu cümlede “kim” veya “ne” sorularına cevap veren unsur “öğrenciler”dir. Dolayısıyla bu cümlenin öznesi “öğrenciler”dir.
Özne-Yüklem İlişkisi
Konu, yüklemle özne-yüklem uyumunu sağlar. Bu uyum, yüklemin kişi, sayı, kip, zaman ve ek fiil özelliklerine göre öznenin bu özellikleri üstlenmesini içermektedir. Örnekler:
Buradayım. (1. tekil şahıs, şimdiki zaman, gerçek özne)
Gittin. (2. tekil şahıs, şimdiki zaman, gerçek konu)
Geldi. (3. tekil şahıs, şimdiki zaman, gerçek konu)
Geldik. (1. çoğul şahıs, şimdiki zaman, gerçek özne)
Ayrıldın. (2. çoğul şahıs, şimdiki zaman, gerçek özne)
Geldiler. (3. çoğul şahıs, şimdiki zaman, gerçek özne)
Bir Cümlede Öznenin İşlevi
Özne, yüklemin bildirdiği işi, eylemi veya oluşumu gerçekleştiren veya yüklemin hakkında bilgi verdiği unsurdur. Öyleyse,
Bir yanıt bırakın