Melamet Nedir?
Melamet, sözlükte “kınamak, iftira atmak, suçlamak” anlamına gelen bir kelimedir. Tasavvufta ise “dünyaya ve içindekilere karşı kayıtsız ve ilgisiz kalmak, Allah’ın rızasını kazanmak için gizlice ibadet etmek, nefsi terbiye etmek ve Allah’a yakın olmak için çaba sarf etmek” anlamına gelir.
Melamiler bir Sufi hareketi veya tarikatı değildir. Daha çok bir düşünme ve yaşama biçimidir. Melamiler kendilerini övmez, gösteriş yapmaz ve halkın dikkatini çekmekten kaçınırlar. Onlara göre ibadet ve iyi işler Allah’ın rızasını kazanmak için gizlice yapılmalıdır.
Melamat’ın Tarihçesi
Melamet, 9. yüzyılda Horasan’da ortaya çıktı. Kurucusu Hallac-ı Mansur’un öğrencisi Ebu Said-i Ebu’l-Hayr’dı. Ebu Said, tasavvuftaki makamlardan biri olan “fenafillah” makamına ulaştığını iddia etti ve bu nedenle halk tarafından kınandı ve öldürüldü.
Melâmet, Ebû Said’in ölümünden sonra Horasan’da yayılmaya başladı. 12. yüzyılda Anadolu’ya yayıldı. Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli ve Seyyid Nesimi gibi önemli şahsiyetler, melamet kavramının Anadolu’da yayılmasında önemli rol oynadılar.
Melamat’ın Temel Prensipleri
Melâmetin temel prensipleri şunlardır:
Kınama: Melamiler kendilerini övmez ve gösteriş yapmazlar. Onlara göre ibadet ve iyilikler Allah’ın rızasını kazanmak için gizlice yapılmalıdır.
Tevazu: Melamiler dünya nimetlerine karşı ilgisiz ve duyarsız kalırlar. Onlara göre Allah’ın rızasını kazanmak için gösterişten kaçınmak gerekir.
Ruhun disiplini: Melamiler nefsi terbiye etmeye çalışırlar. Onlara göre nefsi terbiye etmeden Allah’a yakın olmak mümkün değildir.
Allah’a yakınlık: Melamiler Allah’a yakın olmak için çabalarlar. Onlara göre Allah’a yakın olmak için ibadet, zikir ve tefekkür gibi faaliyetlerde bulunmak gerekir.
Melamat’ın öncüleri
Melamet kavramının öncüleri arasında şunlar yer almaktadır:
Ebu Said Ebu’l-Hayr Hallac-i Mansur Yunus Emre Hacı Bektaş-i Veli Seyyid Nesimi İshak Çelebi Abdulkadir Geylani Muhammed Nuri
Melamet’in Etkileri
Melâmet, Türk tasavvufunda önemli bir etkiye sahiptir. Melâmet kavramını benimseyen Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli ve Seyyid Nesimi gibi tasavvuf büyükleri, Türk tasavvufunun oluşumunda önemli rol oynamışlardır.
Melamet, günümüzde de etkisini sürdüren bir tasavvuf anlayışıdır. Melamet, günümüzde Türkiye ve diğer İslam ülkelerinde yaygın olarak takip edilmektedir.
Günümüze İlişkin Melamat Yansımaları
Kınama kavramı bugün de bazı yönlerden kendini göstermektedir. Örneğin, bazı insanlar ibadetlerini gizlice yapmaktadır. Bazı insanlar dünyevi nimetlere karşı kayıtsız ve ilgisiz kalmaktadır. Bazı insanlar ruhlarını terbiye etmeye çalışmaktadır. Bazı insanlar Allah’a yakın olmaya çalışmaktadır.
Melamet kavramının günümüze yansımalarını şu şekilde özetlemek mümkündür:
Gizli ibadet: Melami halkı ibadetlerini gizlice yapar. Bunun nedeni, ibadetin gösteriş için değil, Allah’ın rızasını kazanmak için yapılması gerektiğine inanmalarıdır.
Dünya nimetlerinden vazgeçmek: Melamiler, dünya nimetlerine karşı ilgisiz ve kayıtsız kalırlar; çünkü bunların ruhun terbiyesi ve Allah’a yakın olmak için gerekli olduğuna inanırlar.
Ruhun disiplini: Melamiler, Allah’a yakınlaşmak için nefsi terbiye etmeye çalışırlar.
Allah’a yakınlık: Melamiler Allah’a yakın olmaya çalışırlar.
Bir yanıt bırakın