JİTEM nedir?
“Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele Grup Komutanlığı” anlamına gelen JİTEM, 1987 yılında Türkiye’de kurulan ve 1990’lı yıllardaki faaliyetleriyle öne çıkan bir istihbarat ve terörle mücadele birimidir.
JİTEM’in kuruluşu
JİTEM’in kuruluşu, Türkiye’nin 1980’li yıllarda yaşadığı terörle mücadelenin bir sonucudur. PKK’nın 1984 yılında başlattığı silahlı mücadele, Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ciddi bir güvenlik sorunu yarattı. Bu sorunun çözümü için devlet tarafından farklı yöntemler denenmiştir. Bu yöntemler arasında güvenlik güçlerinin yetkilerinin genişletilmesi, özel harekât birimlerinin kurulması, köy koruculuğu sisteminin geliştirilmesi gibi uygulamalar yer alıyordu.
JİTEM’in kuruluşu da bu süreçteki gelişmelerden biridir. JİTEM’in kurulma nedeni PKK’ya karşı daha etkin mücadele yürütmekti. JİTEM, Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde, İçişleri Bakanlığı’nın onayı alınmadan ve Genelkurmay Başkanlığı’nın görüşü alınmadan kuruldu.
JİTEM’in yapısı ve faaliyetleri
JİTEM’in gizli bir yapısı vardı. Örgütün yapısı ve faaliyetleri hakkında fazla bilgi bilinmemektedir. Ancak JİTEM’in istihbarat toplama, operasyon düzenleme ve PKK’ya suikast düzenleme gibi faaliyetlerde bulunduğu iddia ediliyor.
JİTEM’in faaliyetleri Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Örgütün bölgedeki PKK unsurlarını etkisiz hale getirmek için köy korucularıyla birlikte çalıştığı belirtiliyor. JİTEM’in bu faaliyetleri sırasında işkence ve yargısız infaz gibi ciddi insan hakları ihlallerine de başvurduğu iddia ediliyor.
JİTEM’in kapatılması
JİTEM’in varlığı ilk olarak 1990 yılında ortaya çıktı. Sabah gazetesinde yayınlanan bir haberde JİTEM’in kuruluşu ve faaliyetleri hakkında bilgiler yer aldı. Haberin ardından JİTEM’in varlığı kamuoyunda tartışma konusu oldu.
JİTEM’in kapatılması için çeşitli girişimlerde bulunuldu. TBMM’de 1991 yılında kurulan Faili Meçhul Cinayetleri Araştırma Komisyonu, JİTEM’in faaliyetlerini inceleyerek örgüt hakkında bir rapor hazırladı. Raporda, JİTEM’in işkence ve yargısız infaz gibi ciddi insan hakları ihlallerine karıştığı tespit edildi.
1993 yılında Jandarma Genel Komutanlığı JİTEM’in kapatıldığını duyurdu. Ancak JİTEM’in kapatılmasının ardından örgüte yönelik iddialar devam etti.
JİTEM’in hukuki statüsü
JİTEM’in hukuki statüsü tartışmalı bir konudur. Örgütün varlığı resmi makamlarca kabul edilmiyor. Ancak JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin iddialar çeşitli davalara konu oldu.
JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin ilk dava 1995 yılında açıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Faili Meçhul Cinayetleri Araştırma Komisyonu’nun hazırladığı rapordaki iddialar doğrultusunda JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin soruşturma başlatıldı. Soruşturma sonucunda 10 kişi hakkında dava açıldı. Ancak davanın süresi doldu.
JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin ikinci dava 1996 yılında açıldı. Susurluk skandalının ardından kurulan Susurluk Soruşturma Komisyonu, JİTEM’in faaliyetleri hakkında bilgi aldı. Komisyonun hazırladığı raporda JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin iddialara yer verildi. Raporun ardından JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin soruşturma başlatıldı. Soruşturma sonucunda 13 kişi hakkında dava açıldı. Ancak bu davanın da süresi dolmuştur.
JİTEM’in faaliyetlerine ilişkin üçüncü dava ise 2010 yılında açıldı. JİTEM’in faaliyetlerinden sorumlu tutulan 7 kişi hakkında Diyarbakır 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde dava açıldı. Davada, JİTEM’in işkence, gözaltında kaybetme, yargısız infaz gibi ciddi insan hakları ihlallerine karıştığı iddia ediliyor. Dava devam ediyor.
JİTEM’in tarihsel önemi
JİTEM Türkiye’nin yakın tarihinde önemli bir olaydır. Örgütün faaliyetleri Türkiye’de terörle mücadelenin önemli bir parçası olmuştur. JİTEM’in faaliyetleri insan hakları ihlalleri, hukukun üstünlüğünün ihlali gibi sorunlara da yol açmıştır.
Bir yanıt bırakın