Belirsizlik Nedir?
Belirsizlikçilik, evrendeki olayların nedensel olarak belirlenmediğini, yani geçmiş olaylara bakarak gelecekteki olayları kesin olarak tahmin etmenin mümkün olmadığını savunan felsefi bir doktrindir. Belirsizliğin zıttı olan belirlenimcilik, evrende rastgelelik ve belirsizlik olduğunu savunur.
Belirsizliğin özünde, evrendeki olayların nedensel olarak belirlendiğine dair yeterli kanıt olmadığı fikri vardır. Belirleyiciler, evrende geçerli olan fizik yasalarının ve diğer doğal yasaların olayların nedensel belirlenmesini sağladığını savunurlar. Ancak, belirsizciler bu yasaların kesinlikle geçerli olduğuna dair hiçbir kanıt olmadığını ve bu yasaların ötesinde rastgelelik ve belirsizlik olabileceğini savunurlar.
Belirsizlik, felsefede çok eski bir tartışma konusudur. Antik Yunan filozofu Demokritos, atomların hareketinin rastgele olduğunu ve bu nedenle evrendeki olayların kesin olarak tahmin edilemeyeceğini savundu. Orta Çağ’da, İslam filozofu İbn Sina da evrendeki olayların nedensel olarak belirlenmediğini, ancak Tanrı’nın iradesinin bu belirsizliği ortadan kaldırdığını savundu.
Modern çağda, indeterminizmin en önemli savunucularından biri İngiliz filozof David Hume olmuştur. Hume, nedenselliğin yalnızca bir alışkanlık olduğunu, yani geçmiş olayların gelecekteki olayların nedeni olarak görüldüğünü, ancak bunun zorunlu bir ilişki olmadığını savunmuştur. Hume’a göre, evrendeki olaylar tamamen rastgele olabilir ve bu nedenle gelecekteki olayları kesin olarak tahmin etmek mümkün değildir.
Belirsizlik, felsefenin birçok farklı alanında tartışma konusu olmuştur. Örneğin, özgür irade sorusunda, belirlenimcilik özgür iradenin varlığını desteklemek için kullanılmıştır. Belirlenimciler, özgür iradenin var olması için insan eylemlerinin nedensel olarak belirlenmemesi gerektiğini savunurlar. Bu nedenle, belirlenimcilik özgür iradenin varlığını destekleyen bir görüş olarak kabul edilir.
Belirsizlik, bilimde de önemli tartışmaların konusu olmuştur. Özellikle, kuantum mekaniğinin belirsizlik ilkesi, belirsizlik hakkındaki tartışmayı körüklemiştir. Kuantum mekaniğine göre, konum ve momentum gibi altatomik parçacıkların iki özelliğini aynı anda tam olarak bilmek mümkün değildir. Bu, olayların nedensel olarak belirlenmediğinin bir göstergesi olarak yorumlanmıştır.
Belirsizlik Türleri
Belirsizlik farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bir sınıflandırmaya göre, belirsizlik özgür irade belirsizlik ve fiziksel belirsizlik İki ana gruba ayrılabilir.
Özgür irade belirsizliğiinsan eylemlerinin nedensel olarak belirlenmediğini ve bu nedenle insan iradesinin özgür olduğunu savunur. Bu görüş, özgür irade sorununda önemli bir rol oynar.
Fiziksel belirsizlik evrende meydana gelen olayların nedensel olarak belirlenmediğini, yani geçmiş olaylara bakarak gelecekteki olayları kesin olarak tahmin etmenin mümkün olmadığını savunur. Bu görüş bilim ve felsefede önemli tartışmaların konusu olmuştur.
Belirsizlik, klasik belirsizlik ve modern belirsizlik İki ana gruba ayrılabilir.
Klasik belirsizlikevrendeki olayların nedensel olarak belirlenmediğini, ancak bu belirsizliğin Tanrı’nın iradesiyle ortadan kaldırıldığını savunur. Bu görüş İbn Sina’nın görüşünü yansıtır.
Modern belirsizlik Evrendeki olayların nedensel olarak belirlenmediğini ve bunun zorunlu bir durum olduğunu savunur. Bu görüş Hume’un görüşünü yansıtır.
Belirsizlikçiliğin Evrenin Anlaşılması Üzerindeki Etkisi
Belirsizlik, evrenin nasıl işlediğine dair anlayışımızı önemli ölçüde etkiler. Belirsizliğe göre evren bir makine gibi çalışır ve her şey önceden belirlenmiştir. Ancak, belirlenimsizliğe göre evren karmaşık ve belirsizdir ve gelecekteki olayları kesin olarak tahmin etmek mümkün değildir.
Belirsizlikçilik aynı zamanda özgür irade sorununa da önemli bir katkı sağlar. Belirlenimciliğe göre, insan eylemleri tamamen nedensel olarak belirlenir ve bu nedenle insan iradesinin özgür olması mümkün değildir. Ancak, belirlenimciliğe göre, insan eylemleri nedensel olarak belirlenmeyebilir ve bu nedenle insan iradesinin özgür olması mümkündür.
Belirsizlik, bilimde de önemli tartışmaların konusu olmuştur. Özellikle, kuantum mekaniğinin belirsizlik ilkesi, belirsizlik hakkındaki tartışmaları körüklemiştir.
Bir yanıt bırakın