Fatalizm Nedir?
Kadercilik, tüm eylem veya olayların evrenin yasalarına veya Tanrı’nın iradesine tabi olduğunu vurgulayan felsefi bir doktrindir. Bu öğretiye göre insan iradesi yoktur veya sınırlıdır. İnsanların eylemleri önceden belirlenmiş bir kadere göre gerçekleşir. Kadercilik felsefe tarihinde çok eski bir öğretidir. Antik Yunan filozofları Stoacılar, kaderin tüm olayları önceden belirlediğine inanıyorlardı. Stoacılara göre insan iradesi kaderin önüne geçemez. Bu nedenle insanın sakin ve erdemli bir yaşam sürebilmesi için kadere boyun eğmesi gerekir. Kadercilik İslam düşüncesinde de önemli bir yere sahiptir. İslam’da kader, Allah’ın mutlak iradesinin bir sonucu olarak görülür. İnsanların davranışları Allah’ın kaderine göre gerçekleşir. Bu nedenle insanın kadere razı olması ve ona göre hareket etmesi gerekmektedir. Kadercilik, günümüzde hâlâ geniş çapta kabul gören bir doktrindir. Bu doktrine göre insanların eylemleri biyolojik, psikolojik, sosyolojik veya ekonomik faktörler tarafından belirlenmektedir. İnsanların bu faktörlere direnme gücü yoktur. Bu nedenle insanların geleceklerini kontrol etmeleri mümkün değildir.
Kaderciliğin Temel Özellikleri
Fatalizm aşağıdaki temel özelliklere sahiptir:
Ön belirleme: Kaderciliğe göre tüm olaylar önceden belirlenmiştir. İnsanların eylemleri de bu belirlenmiş kadere göre gerçekleşir.
Gevşeklik: Kaderciliğe göre insanın iradesi ya yoktur ya da sınırlıdır. İnsanların eylemleri önceden belirlenmiş bir kadere göre gerçekleşir. Bu nedenle insanların eylemlerini özgürce seçmeleri mümkün değildir.
Kadercilik: Kaderciliğe göre insan kadere boyun eğmelidir. Geleceklerini kontrol etmeleri mümkün olmadığından kadere razı olup ona göre hareket etmeleri gerekir.
Kadercilik Türleri
Fatalizm farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmalardan biri de kaderciliğin temelini oluşturan faktörlere göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırmaya göre kadercilik aşağıdaki türlere ayrılabilir:
Teolojik kadercilik: Teolojik kadercilik, kaderin Tanrı’nın iradesine bağlı olduğunu savunan bir kadercilik türüdür. Bu öğretiye göre Tanrı tüm olayları önceden belirlemiştir. İnsanların davranışları da Allah’ın kaderine göre gerçekleşir.
Doğal kadercilik: Doğal kadercilik, kaderin evrenin doğal kanunlarına bağlı olduğunu savunan bir kadercilik türüdür. Bu öğretiye göre evrendeki tüm olaylar doğa kanunlarına göre gerçekleşmektedir. İnsan eylemleri de bu doğa yasalarına göre gerçekleşir.
Psikolojik kadercilik: Psikolojik kadercilik, kaderin insanların psikolojik yapısına bağlı olduğunu savunan bir kadercilik türüdür. Bu öğretiye göre insanların geçmiş deneyimleri, inançları ve değerleri gelecekteki eylemlerini belirler.
Sosyal kadercilik: Sosyal kadercilik, kaderin toplumsal koşullara bağlı olduğunu savunan bir kadercilik türüdür. Bu doktrine göre insanların sosyal konumu, ekonomik durumu ve kültürel çevresi gelecekteki eylemlerini belirlemektedir.
Kaderciliğin Eleştirisi
Kadercilik birçok açıdan eleştiriye maruz kalmıştır. Bu eleştirilerden bazıları şunlardır:
İrade eksikliğine dayalı olmak: Kadercilik insan iradesini göz ardı eder veya sınırlar. Bu durum insanın özgürlüğünü ve sorumluluğunu ortadan kaldırmaktadır.
Nedensel ilişkiyi göz ardı etmek: Kadercilik olayların nedensel ilişkisini göz ardı eder. Bu durum olayların nedenlerini anlamayı ve gelecekteki olayları tahmin etmeyi zorlaştırır.
Kötümser bir bakış açısı sunmak: Kadercilik, insanları geleceklerini kontrol etmelerinin mümkün olmadığına inandırır. Bu durum kişilerin karamsar ve pasif bir tutuma sahip olmasına neden olabilir.
Kaderciliğin Etkileri
Kadercilik insanların yaşamları üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Kaderciliğe inanan insanlar geleceklerini kontrol edebilmelerinin mümkün olmadığını düşünebilirler. Bu onların karamsar ve pasif bir tutuma sahip olmalarına neden olabilir. Kadercilik aynı zamanda insanların sorumluluklarını kabul etmelerini de zorlaştırabilir. Kadercilik sanat ve edebiyat alanında da önemli bir yere sahiptir. Kadercilik temalı birçok eser, insanların kaderleri ve özgürlükleri hakkında düşünmelerine neden olmuştur.
Bir yanıt bırakın