Falez nedir?
Falez, kayaların aşınmasıyla oluşan yüksek eğimli (genellikle >40°, dik veya negatif eğimli) kıyıdır. Fransızcada falaise, dik kayalık kıyı anlamına gelir. Yalıyar, Türk coğrafya literatüründe de kullanılır. Falezler, deniz ve göl kenarlarında bulunan ve dalga aşındırmasıyla oluşan dikliklerdir. Falezler genellikle sert kayalardan oluşur ve zamanla dalgaların sürekli çarpıp çekilmesiyle şekillenir. Falezlerin oluşumunu etkileyen faktörler şunlardır: Kaya türünün sertliği, Dalgaların hızı ve şiddeti, Kıyının eğimi, Kıyıya paralel uzanan jeolojik yapıların varlığı. Falezlerin oluşumu şu aşamalarda gerçekleşir: Dalgalar kıyıya çarptıkça kayaların aşınması meydana gelir. Dalgalar çekildikçe bu aşınma sonucu oluşan boşluklar genişler. Zamanla bu boşluklar büyür ve kayalar düşerek kara içeriye doğru hareket eder. Bu süreç tekrar tekrar tekrarlandığında falezler oluşur. Falezlerin oluşumunun kıyı ekosistemi üzerinde önemli etkileri vardır. Uçurumlar kıyı şeridine doğal koruma sağlar ve deniz kaynaklı erozyonu önler. Ayrıca, uçurumlar çeşitli bitki ve hayvan türleri için yaşam alanı sağlar.
Uçurum Türleri
Oluşumlarına göre uçurumlar şu şekilde sınıflandırılabilir:
Erozyon uçurumları: Dalgaların aşındırması sonucu oluşan kayalıklardır.
Depolama uçurumları: Dalgaların taşıdığı malzemelerin birikmesi sonucu oluşan uçurumlardır.
Karst kayalıkları: Karstik arazilerde yer alan ve yeraltı sularının aşındırması sonucu oluşan uçurumlardır.
Kayalıkların Faydaları
Kayalıkların faydaları şunlardır:
Kıyı erozyonunu önler: Falezler kıyı şeridine doğal koruma sağlar ve denizden gelen erozyonu önleyerek kıyı yerleşimlerini ve altyapıyı korur.
Doğal yaşam alanları sağlar: Uçurumlar çeşitli bitki ve hayvan türleri için yaşam alanı sağlar. Örneğin, uçurumlar kuşlar, sürüngenler ve memeliler için önemli bir üreme ve yaşam alanıdır.
Turistik bir cazibe merkezidir: Falezler doğal güzellikleriyle önemli bir turistik çekim merkezidir.
Kayalıkların Zararları
Uçurumların verebileceği zararlar şunlardır:
Ağaçlar ve tarım alanları zarar görüyor: Falezlerin çökmesi sonucu kıyı ağaçları ve tarım alanları zarar görebilir.
Kıyı yerleşimleri şu tehlikelerle karşı karşıyadır: Falezlerin çökmesi sonucu kıyı yerleşimleri tehlike altına girebilir.
Yollar ve ulaşım hatları zarar görüyor: Falezlerin çökmesi sonucu yollar ve ulaşım hatları zarar görebilir.
Kayalıkların Korunması
Kayalıkların korunması için aşağıdaki önlemler alınabilir:
Kayalıkların oluşumunu etkileyen faktörler kontrol edilmelidir. Örneğin kıyı şeridindeki inşaat ve geliştirme faaliyetleri kontrol altına alınmalıdır.
Falezlerin çökmesini önlemek için gerekli tedbirlerin alınması gerekiyor. Örneğin, uçurumların önüne bariyerler ve duvarlar inşa edilebilir.
Kayalıklarla ilgili farkındalık çalışmaları yapılmalı. Kayalıkların önemi ve korunması konusunda kamuoyu bilinçlendirilmelidir.
Türkiye’deki uçurumlar
Türkiye’de uçurumlar özellikle Karadeniz, Ege ve Akdeniz kıyılarında yaygındır. Türkiye’deki önemli uçurumlar şunlardır:
Ayder Yaylası (Rize)
Kaş (Antalya)
Ayvalık (Balıkesir)
Bodrum (Muğla)
Çeşme (İzmir)
Bafra (Samsun)
saat
İzmir Körfezi
Kayalıklar doğal güzellikleriyle önemli bir turistik çekim merkezidir. Kayalıklar kıyı erozyonunu önleyerek kıyı yerleşimlerini ve altyapılarını korur. Ayrıca, kayalar çeşitli bitki ve hayvan türleri için yaşam alanı sağlar.
Bir yanıt bırakın