Deyimler Nelerdir?
Deyimler, gerçek anlamlarından az çok ayrı, kendilerine özgü bir anlamı olan, genellikle kalıplaşmış ifadelerdir. Genellikle iki veya daha fazla sözcükten oluşan bir dil anlatım türü olan bu ifadeler, isim, sıfat, zarf, basit ve birleşik fiiller gibi duygu ve düşüncelerimizi çarpıcı bir şekilde ifade eden dil bilgisi öğeleridir. Deyimler, halk arasında uzun zamandan beri kullanılmakta olup kalıplaşarak günümüze kadar gelmiştir. Gerçek anlamlarından uzaklaşıp yeni anlamlar kazanmış, günlük konuşma dilinde ve yazılı dilde sıkça kullanılan ifadelerdir.
Deyimlerin Özellikleri
Deyimlerin özellikleri şunlardır:
Bunlar kalıplaşmış sözler. Deyimlerdeki kelimeler her zaman aynı sırayla ve aynı anlamlarla kullanılır. Örneğin, “to be left with one’s mouth open” deyimi “şaşkınlıkla bırakılmak” anlamına gelir. Bu deyimdeki “mouth” ve “open” kelimeleri her zaman aynı sırayla ve aynı anlamlarla kullanılır.
Bunlar çoğu zaman gerçek anlamlarından çok uzak anlamlar taşırlar. Deyimlerdeki kelimeler gerçek anlamlarından uzaklaşıp yeni anlamlar kazanmışlardır. Örneğin, “ayak basmak” deyimi “gitmek, ulaşmak” anlamına gelir. Bu deyimdeki “ayak” ve “basmak” kelimeleri gerçek anlamlarından uzaklaşıp yeni anlamlar kazanmışlardır.
Bunlar günlük konuşma ve yazı dilinde sıklıkla kullanılır. Deyimler günlük konuşmada ve yazılı dilde sıklıkla kullanılan ifadelerdir. Örneğin, “ağzını açmak”, “üzerine basmak”, “ağzından bal damlatmak” gibi deyimler günlük konuşmada ve yazılı dilde sıklıkla kullanılır.
Deyim Türleri
Deyimler şu şekilde sınıflandırılabilir:
Mecazi ifadeler: Bu tür deyimlerdeki kelimeler gerçek anlamlarından uzaklaşmış ve yeni anlamlar kazanmıştır. Örneğin, “ağzını açmak”, “üzerine basmak”, “ağzından bal damlatmak” gibi deyimler mecazi deyimlerdir.
Zıt anlamlılar: Bu tür deyimlerdeki kelimelerin zıt anlamları vardır. Örneğin, “bir çanta kadar aç olmak” ve “gizli olmak” gibi deyimler zıt anlamlıdır.
Mecazi ifadeler: Bu tür deyimlerdeki kelimeler mecazi bir ilişki içinde kullanılır. Örneğin, “kulaklarına ulaşmak” ve “ağızlarını yırtmak” gibi deyimler mecazi deyimlerdir.
Kişileştirilmiş ifadeler: Bu tür deyimlerde cansız nesnelere veya hayvanlara insan özellikleri verilir. Örneğin, “ağız sulandıran” ve “ağız suskunluğu” gibi deyimler kişileştirilmiş deyimlerdir.
Deyim-atasözü karışımı deyimler: Bu tür deyimlerde atasözü özelliği taşıyan bir ifade vardır. Örneğin, “saçma sapan konuşmamak” deyimi, “saçma sapan konuşmamak” atasözünün bir parçasıdır.
Deyimlerin Kullanım Amaçları
Deyimler aşağıdaki amaçlar için kullanılır:
Düşünce ve duyguları daha etkili bir şekilde ifade etmek için kullanılırlar. Örneğin, “konuşmasız kalmak” deyimi “şaşkınlığa uğramak” anlamına gelir. Bu deyim, “konuşmasız kalmak” deyiminden daha etkili bir şekilde düşünceyi ifade eder.
Bir durumu daha somut ve ilgi çekici bir şekilde anlatmak için kullanılırlar. Örneğin, “ayak basmak” ifadesi “gitmek, ulaşmak” anlamına gelir. Bu ifade, “gitmek, ulaşmak” ifadesinden daha somut ve ilginç bir şekilde durumu anlatır.
Bir atasözünü veya deyimi daha etkili bir şekilde açıklamak için kullanılır. Örneğin, “ağzını kapalı tutmak” deyimi, “ağzını kapalı tutmak, gürültü çıkarmamak” atasözünün bir parçasıdır. Bu deyim, atasözünü veya deyimi daha etkili bir şekilde ifade eder.
Deyim örnekleri
Türkçede kullanılan deyimlerden bazıları şunlardır:
Mecazi ifadeler:
Ağzı açık olmak Ağzından bal damlamak Ağzı kulaklarına varacak şekilde olmak Ağzı yırtılmış bir şekilde olmak
Bir yanıt bırakın