Aşı Nedir?
Aşı, belirli bir hastalığa karşı korunmak için kullanılan biyolojik bir preparattır. Aşılar vücuda mikroorganizmaları veya mikroorganizmalardan elde edilen antijenleri vererek bağışıklık sistemini uyarır. Bağışıklık sistemi bu uyaranlara karşı antikor üreterek gelecekte aynı mikroorganizmayla karşılaşıldığında hastalığa yakalanma riskini azaltır. Aşılar insan sağlığını korumanın en etkili yöntemlerinden biridir. Aşılama sayesinde birçok bulaşıcı hastalık kontrol altına alınmış veya ortadan kaldırılmıştır. Örneğin çocuk felci, kızamık, kabakulak, kızamıkçık gibi hastalıklar gelişmiş ülkelerde aşı sayesinde artık görülmüyor.
Aşıların Tarihçesi
Aşılama geçmişte kullanılan bir yöntemdir. 1000 yıl önce Çin’de çiçek hastalığına karşı aşının kullanıldığına dair kayıtlar var. Avrupa’da 18. yüzyılda İngiliz doktor Edward Jenner çiçek hastalığına karşı koruyucu bir aşı geliştirdi. Jenner, sığır çiçeğinden elde ettiği bir sıvıyı insanlara uygulayarak çiçek hastalığına karşı koruma sağladığını gözlemledi. Aşılama 19. yüzyılda hızla yaygınlaştı. Bu dönemde difteri, tetanos, boğmaca gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi. 20. yüzyılda aşılama daha da geliştirildi. Bu dönemde çocuk felci, kızamık, kabakulak, kızamıkçık gibi hastalıklara karşı aşılar geliştirildi.
Aşı Çeşitleri
Aşılar içeriklerine göre farklı türlere ayrılabilir.
Canlı zayıflatılmış aşılar: Bu aşılar, hastalığa neden olan mikroorganizmanın zayıflatılmış bir formunu içerir. Bu mikroorganizmalar vücutta çoğalma yeteneğine sahiptir, ancak hastalığa neden olamazlar. Canlı zayıflatılmış aşılar, en etkili aşı türlerinden biridir.
Ölü aşılar: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın öldürülmüş bir formunu içerir. Bu mikroorganizmalar vücutta çoğalamaz. Öldürülmüş aşılar canlı zayıflatılmış aşılardan daha güvenlidir, ancak aynı zamanda daha az etkilidirler.
Toksoid aşılar: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın toksinlerini içerir. Bu toksinler vücutta nötralize edilir. Toksoid aşılar difteri ve tetanos gibi hastalıklara karşı kullanılır.
Alt birim aşılar: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın yalnızca belirli kısımlarını içerir. Bu kısımlar bağışıklık sistemini uyarmak için yeterlidir. Alt birim aşılar grip ve meningokok gibi hastalıklara karşı kullanılır.
Aşıların Etkisi
Aşılar vücudun bağışıklık sistemini uyararak, gelecekte aynı mikroorganizmayla karşılaşıldığında hastalığa yakalanma riskini azaltır. Bağışıklık sistemi mikroorganizmalarla karşılaştığında onları yok edecek antikorlar üretir. Aşılar vücuda mikroorganizma veya mikroorganizmalardan elde edilen antijenleri sağlayarak bağışıklık sisteminin bu antikorları üretmesini sağlar. Aşıların etkinliği yaşa, sağlık durumuna ve aşılanan mikroorganizmanın türüne göre değişebilmektedir. Genel olarak aşılar hastalıklara karşı %80-90 oranında koruma sağlar.
Aşıların Yan Etkileri
Aşıların yan etkileri genellikle hafif ve kısa sürelidir. En sık görülen yan etkiler enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, şişme ve ağrıdır. Bazı aşılar ateş, yorgunluk, baş ağrısı gibi yan etkilere de neden olabilir. Aşıların ciddi yan etkileri son derece nadirdir. Aşılarla ortaya çıkabilecek ciddi yan etkiler arasında anafilaksi, Guillain-Barré sendromu ve aseptik menenjit yer alır.
Aşı Takvimi
Aşılar bebeklikten başlayarak yaşamın herhangi bir aşamasında uygulanabilir. Ülkemizde, Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan aşı takvimine uygun olarak çocuklara ve yetişkinlere belirli aşılar uygulanmaktadır.
Aşıların Önemi
Aşılar, insan sağlığını korumanın en etkili yöntemlerinden biridir. Aşılama sayesinde birçok bulaşıcı hastalık kontrol altına alınmış veya ortadan kaldırılmıştır. Aşılar aşağıdaki faydaları sağlar: Hastalıkların görülme sıklığını azaltır. Hastalığın şiddetini azaltır. Hastalıktan kaynaklanan ölüm oranlarını azaltır.
Bir yanıt bırakın