Aşı Nedir?
Aşı, belirli bir bulaşıcı hastalığa karşı bağışıklık sağlamak için vücuda uygulanan biyolojik bir preparattır. Aşılar, hastalığa neden olan mikroorganizmanın (virüs, bakteri, parazit) öldürülmüş veya etkisizleştirilmiş formunu içerir. Bu mikroorganizmalar vücuda verildiğinde bağışıklık sisteminin hastalığa karşı antikor üretmesine neden olur. Antikorlar hastalığa neden olan mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olur.
Aşıların Amacı
Aşıların amacı vücudu bulaşıcı hastalıklara karşı korumaktır. Aşılar hastalığa yakalanma riskini azaltır, hastalığın şiddetini ve süresini kısaltır, ölüm riskini ortadan kaldırır.
Aşıların Tarihçesi
Aşılama, insanlığın en eski sağlık uygulamalarından biridir. 2000 yıl önce Çin’de çiçek hastalığını önlemek için aşılama kayıtları vardır. 18. yüzyılda, İngiliz hekim Edward Jenner, çiçek hastalığının inek çiçeği aşısıyla önlenebileceğini keşfetti. Bu keşif, modern aşılama çalışmalarının başlangıcı olarak kabul edilir.
Aşı Çeşitleri
Aşılar içerdikleri mikroorganizmanın durumuna göre iki ana gruba ayrılır:
Canlı Zayıflatılmış Aşılar: Bu aşılar, hastalığa neden olan mikroorganizmanın laboratuvar koşullarında zayıflatılmasıyla elde ediliyor. Bu şekilde elde edilen aşının içindeki mikroorganizma çoğalma ve bağışıklık tepkisi oluşturma yeteneğine sahiptir. Ancak hastalık yapıcı özellikleri zayıflamıştır.
Ölü Aşılar: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın tamamının öldürülmesiyle elde edilir. Kültür ortamında üretilen mikroorganizmanın ısı veya kimyasal yöntemler kullanılarak öldürülmesiyle elde edilir. Aşılar içerdikleri mikroorganizma türüne göre üç ana gruba ayrılır:
Tam Mikroorganizma Aşıları: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın tamamını içerir.
Parçacık Aşıları: Bu aşılar hastalığa neden olan mikroorganizmanın sadece bir kısmını içerir.
Toksin Aşıları: Bu aşılar, hastalığa neden olan mikroorganizmanın ürettiği inaktif toksinleri içerir.
Aşıların Etkinliği
Aşıların etkinliği aşı yapılan hastalığa ve aşı takvimine göre değişmektedir. Bazı aşılar hastalığa karşı %100 koruma sağlarken bazı aşıların etkinliği %50-70 civarındadır.
Aşıların Yan Etkileri
Çoğu aşı hafif yan etkilere neden olur. Bu yan etkiler genellikle aşılamadan sonraki birkaç gün içinde kendiliğinden kaybolur. Aşıların ciddi yan etkileri çok nadirdir.
Aşılama Programları
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tüm ülkeler için aşılama programları önermektedir. Bu programlar bebeklik ve çocukluk döneminde uygulanan temel aşıları ve yetişkinlikte uygulanan aşıları içerir.
Türkiye’deki Aşılama Programları
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen aşılama programları arasında bebeklik ve çocukluk döneminde uygulanan temel aşılar ile yetişkinlikte uygulanan aşılar yer almaktadır.
Aşılamanın Önemi
Aşılama, bulaşıcı hastalıklara karşı en etkili korunma yöntemidir. Aşılar, bir hastalığa yakalanma riskini azaltır, hastalığın şiddetini ve süresini kısaltır ve ölüm riskini ortadan kaldırır. Aşılama, toplum sağlığı için de önemlidir. Aşılama, toplumdaki hastalığın sıklığını ve şiddetini azaltır.
Aşılama Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Aşılar genellikle güvenlidir. Ancak tüm ilaçlarda olduğu gibi aşılarda da bazı yan etkiler görülebilir. Aşıların ciddi yan etkileri çok nadirdir. Aşılar ne zaman yapılmalıdır? Aşılar iki ana gruba ayrılır: bebeklik ve çocukluk döneminde uygulanan temel aşılar ve erişkinlikte uygulanan aşılar. Temel aşılar bebeklik ve çocukluk döneminde uygulanır. Erişkinlikte bazı aşılar belirli risk gruplarına göre uygulanır. Aşılar kaç kez uygulanır? Çoğu aşı birkaç dozda uygulanır. Bu, bağışıklık sisteminin hastalığa karşı etkili olması için gereken zamandır.
Bir yanıt bırakın