Arasta nedir?
Arasta, çarşılarda aynı ürünü satan dükkanların belirli bir düzen içinde yan yana dizilmesiyle oluşan ticari merkezlere verilen addır. Farsça kökenli olan arasta kelimesi “düzenlenmiş, düzenlenmiş” anlamına gelir. İslam mimarisinde en önemli yapı türlerinden biri olan külliyelerde arastalara sıkça rastlanır. Külliyenin bir parçası olarak inşa edilen arastalar genellikle caminin yanında veya girişinde yer alır. Geçmişte arastalar, geliri külliye içerisinde camiye ayrılan tek tip dükkânlardan oluşurken, günümüzde çoğu turistik olmak üzere çeşitli ürünler satan ve camiye kira geliri dışında bir gelir bırakmayan çeşitli dükkânlardan oluşmaktadır.
Arastas’ın Tarihi
Arastas’ın kökeni Antik Çağ’a kadar uzanır. Antik Yunan ve Roma şehirlerinde, agora adı verilen açık pazar yerlerinin etrafında aynı ürünleri satan dükkanlarla sıralanmış sokaklar vardı. Bu sokaklar, günümüz arastalarının prototipi olarak kabul edilir. Arastas, İslam’ın yayılmasıyla Orta Doğu’da yaygınlaştı. İlk arastalar, 7. yüzyılda Emeviler döneminde inşa edildi. Daha sonra, arastaların inşası Abbasiler, Selçuklular ve Osmanlılar dönemlerinde de devam etti.
Arastas’ın yapısı
Arastalar genellikle dar ve uzun bir cadde şeklinde inşa edilmiştir. Cadde boyunca mağazalar karşılıklı olarak sıralanmıştır. Mağazaların cepheleri genellikle ahşap veya taştan yapılmaktadır. Arastalar genellikle tonoz veya kubbeyle örtülüdür. Bu sayede arastalar yağmur, güneş gibi hava koşullarından korunmuş olur.
Arastas’ın İşlevi
Arastas geçmişte önemli bir ticaret merkezi olarak hizmet vermiştir. Aynı ürünü bir arada satan mağazaların bulunması, alıcıların alışveriş yapmasını kolaylaştırdı. Arastas günümüzde de önemli bir ticaret merkezi olmayı sürdürüyor. Ancak günümüzde arastaslarda çoğunlukla turistik ürünler satılmaktadır.
Türkiye’de Arastas
Türkiye’de birçok arasta bulunmaktadır. Bu aracılardan bazıları şunlardır:
İstanbulda: Kapalıçarşı, Mısır Çarşısı, Beyazıt Çarşısı, Eminönü Çarşısı, Sultanahmet Çarşısı
Ankara’da: Hacı Bayram Veli Külliyesi Arasta, Ulus Arasta
Konya’da: Mevlana Müzesi Arasta, Bedesten
İzmir’de: Kemeraltı Çarşısı, Kemeraltı Arastası
Edirne’de: Selimiye Camii Arasta, Bedesten
Arastasın Önemi
Arastalar tarihi ve kültürel açıdan önemli yapılardır. Arastalar geçmişten günümüze ticaret ve sosyal hayatın önemli bir parçası olmuştur. Arastalar mimari açıdan da önemli yapılardır. Arastalar genellikle çok güzel ve gösterişli bir şekilde inşa edilir. Arastas günümüzde hala önemli bir turistik cazibe merkezidir. Arastas, ziyaretçilere geleneksel Türk çarşı kültürünü deneyimleme fırsatı sunuyor.
Bir yanıt bırakın