Konudan Sapma Nedir?
Bir sapma, bir cümlenin anlamıyla doğrudan ilişkili olmayan, ancak cümleyi açıklayan, tamamlayan veya zenginleştiren bir işlevi olan bir kelime veya ifadedir. Sapmalar, cümlenin bir yönünü veya özelliğini daha ayrıntılı olarak açıklamak, bilgi eklemek veya cümlenin temel anlamının dışında bir duyguyu belirtmek için kullanılır.
Interludes’un Özellikleri
Konudan sapmaların özellikleri şunlardır:
Cümlenin ana anlamıyla doğrudan ilişkili değillerdir. Cümleyi açıklama, tamamlama veya zenginleştirme işlevi görürler. Çıkarıldıklarında cümlenin anlamını bozmazlar. İki virgül veya iki çizgi ile gösterilirler.
Konudan Sapma Türleri
Konu dışı ifadeler, kullanım amaçlarına göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
Açıklayıcı arasözler: Bir cümlenin anlamını açıklayan ve daha belirgin hale getiren ara bölümlerdir. Örneğin:
“Çocukluğumun geçtiği o mahalle çok büyük bir yerdi.”
“Annem, hiç unutamam, o serçeyi bir peçeteyle tutturmuştu bana.”
Dikkat çekici sapmalar: Bunlar bir cümlenin anlamını değiştirmeden ona bir özellik veya vurgu katan aracı kelimelerdir. Örneğin:
“Ahmet maalesef beni yalnız bıraktı.”
“Amcam da mühendisti, beni de yanına alacaktı.”
Bir kişiyi veya bir şeyi tanıtan ara bölümler: Bunlar cümlede belirtilen kişiyi veya nesneyi tanıtan ve daha detaylı bilgi veren ara sözcüklerdir. Örneğin:
“Bir teyzem – ışıl ışıl yüzlü, doğal olarak yaşlı bir kadındı – elimi tuttu ve burkulan ayak bileğime baktı.”
“Yazın baş ağrım daha da artıyor, sıcaktan olsa gerek.”
Zaman veya mekanı belirten ara bölümler: Bunlar cümlenin zamanını veya yerini belirten ara sözcüklerdir. Örneğin:
“Yarın – gelecek hafta – İstanbul’a gideceğim.”
“Bu olay -dün gece- yaşandı.”
Nedensel sapmalar: Cümlede belirtilen olayın nedenini belirten ara sözcüklerdir. Örneğin:
“Hastalandım -üşüttüm-.”
“Kaza yaptı -çok hızlı gidiyordu-.”
Amaç belirten ara bölümler: Cümlede belirtilen eylemin amacını belirten ara sözcüklerdir. Örneğin:
“Bilgimi artırmak için kitap okurum.”
“Sınava çalıştım -iyi not almak için-.”
Koşullu sapmalar: Cümlede belirtilen eylemin gerçekleşmesi için gerekli koşulları belirten ara sözcüklerdir. Örneğin:
“Siz de gelin, çok eğleneceğiz.”
“Yarın yağmur yağarsa -planlarımız değişir-.”
Ara Bölümlerin Kullanımı
Bir sapma genellikle bir cümle içinde iki virgül veya iki çizgi ile belirtilir. Ancak sapma bir cümlenin başında veya sonundaysa, bir virgül veya tire atlanabilir. Örneğin:
“-Ancak- henüz bu konuda kesin bir karar alınmış değil.”
“Bugün çok yorgunum, erken yatacağım.”
İnterlüdler cümlenin anlamıyla doğrudan ilişkili olmadıkları için cümleden çıkarıldıklarında cümlenin anlamını değiştirmezler. Ancak, interlüdler cümleye belirli bir özellik veya vurgu katarlar. Bu nedenle, interlüdleri doğru yerde ve doğru şekilde kullanmak önemlidir.
Ara Bölümlerin Örnekleri
Sapmalar Türkçe’de yaygın bir dil öğesidir. Sapmalara bazı örnekler şunlardır:
“Çocukluğumun geçtiği o mahalle çok büyük bir yerdi.”
“Annem, hiç unutamam, o serçeyi bir peçeteyle tutturmuştu bana.”
“Ahmet maalesef beni yalnız bıraktı.”
“Amcam da mühendisti, beni de yanına alacaktı.”
**”Teyzem -ışıltılı yüzlü, doğal olarak yaşlı bir kadın- elimi tuttu ve burkulan ayağıma yardım etti.
Bir yanıt bırakın