Hukuki Ehliyet Nedir?
Hukuki ehliyet, bir kişinin kendi eylemleriyle hak edinme ve borç altına girme yeteneğidir. Başka bir deyişle, hukuki ehliyete sahip bir kişi kendi eylemleriyle yasal sonuçlar üretebilecektir.
Hukuki ehliyet, hukuki ehliyetin bir parçasıdır. Hukuki ehliyet, bir kişinin hukuki işlemlere taraf olma ve yasal haklardan yararlanma kapasitesidir. Hukuki ehliyet, hukuki ehliyetin bir alt aşamasıdır. Hukuki ehliyeti olan herkesin hukuki ehliyete sahip olması gerekmez.
Hukuki Ehliyetin Şartları
Türk Medeni Kanunu’na göre fiil ehliyetine sahip olmak için iki şart aranmaktadır:
Ayrımcılık gücü: Kişinin, yaptığı eylemlerin hukuki sonuçlarını anlayabilme ve buna uygun hareket edebilme yeteneğine sahip olması gerekir.
Reşit olmak: Kişinin yasal olarak belirlenen yaş sınırının üzerinde olması gerekmektedir.
Ayırt Etme Gücü
Ayırt etme yeteneği, kişinin eylemlerinin yasal sonuçlarını anlama ve buna göre hareket etme yeteneğidir. Bu yetenek, kişinin yaşı, zekası ve deneyimi gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler, eylemde bulunma ehliyetine sahip değildir. Bu kişiler, eylemlerinden dolayı hukuken sorumlu tutulmazlar. Ancak, bu kişilerin eylemlerinden zarar gören üçüncü kişiler, zararın tazmini için ilgili kişilere başvurabilirler.
Yetişkin Olmak
Yetişkin olmak, bir kişinin yasal olarak belirlenen yaş sınırını aşmasıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre reşit olma yaşı 18’dir.
18 yaşını doldurmuş ve ayırt etme yeteneğine sahip olan kişiler, hukuki ehliyete sahiptir. Bu kişiler, kendi eylemleriyle hak edinme ve borç altına girme hakkına sahiptir.
Hukuki Kapasite Türleri
Hukuki ehliyet dört gruba ayrılabilir:
Tam Hukuki Ehliyet: Ayırt etme gücüne sahip ve reşit olan her kişi tam hukuki ehliyete sahiptir. Tam hukuki ehliyete sahip olan kişiler kendi eylemleriyle her türlü hukuki işlemi yapabilirler.
Sınırlı Hukuki Kapasite: Ayırt etme gücüne sahip ancak yetişkin olmayan kişilerin sınırlı yasal kapasitesi vardır. Sınırlı yasal kapasitesi olan kişiler, yalnızca küçüklerin gerçekleştirebileceği yasal eylemleri gerçekleştirebilirler. Bu eylemler, küçüklerin yasal olarak gerçekleştirmesine izin verilen eylemlerdir.
Tam Fiil Yetersizliği: Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler, eylemde bulunmaktan tamamen acizdirler. Eylemde bulunmaktan tamamen aciz olan kişiler, kendi eylemleriyle hiçbir yasal işlem yapamazlar. Eylemlerinden yasal olarak sorumlu tutulmazlar.
Sınırlı Hukuki Yetersizlik: Ayırt etme gücüne sahip olup da akıl hastalığı veya akıl zayıflığı nedeniyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişiler sınırlı ehliyetsizdir. Sınırlı ehliyetsiz kişiler ise günlük yaşamları için gerekli olan hukuki işlemleri ancak kendi eylemleriyle gerçekleştirebilirler.
Hukuki Kapasitenin Kaybı
Aşağıdaki hallerde hukuki ehliyet kaybı söz konusu olabilir:
Ölüm: Bir kimsenin ölümü halinde hukuki ehliyeti de sona erer.
Kişisel Kısıtlama Emri: Bir kişinin hukuki ehliyeti, mahkeme tarafından verilen şahsi uzaklaştırma kararıyla sınırlandırılabilir.
Ayırt Etme Yeteneğinin Kaybı: Bir kimse ayırt etme yeteneğini kaybederse, eylemde bulunma yeteneği de sona erer.
Hukuki Kapasitenin Kazanılması
Fiil ehliyeti aşağıdaki hallerde kazanılabilir:
Doğum: Kişi doğumla fiil ehliyetini kazanır.
Pas: Kişi 18 yaşını doldurduğunda fiil ehliyetini kazanır.
Kişisel Kısıtlama Emrinin Kaldırılması: Fiil ehliyeti, mahkemece verilen şahsi kısıtlama kararının kaldırılmasıyla kazanılır.
Ayırt Etme Gücünü Kazanmak: Fiil kabiliyeti, kişinin ayırt etme gücüne kavuşmasıyla kazanılır.
Hukuki Kapasite ve Hukuki İşlemler
Bir yanıt bırakın