Deontoloji Nedir?
Deontoloji, Yunanca “ne yapılması gerektiği” anlamına gelen “to deon” sözcüğünden türeyen bir kelimedir. Etik teoride, bir eylemin niteliğine veya amacına bağlı olarak, eylemin doğruluğunu veya yanlışlığını belirleyen bir yaklaşımdır. Deontolojik etikçilere göre, bir eylemin sonuçları ne olursa olsun, doğru ya da yanlış olarak değerlendirilmesi gereken belirli ahlaki ilkeler ya da yükümlülükler vardır. Deontolojik etik, etik teorisine yönelik iki ana yaklaşımdan biridir. Diğer yaklaşım ise, bir eylemin sonuçlarına dayalı olarak bir eylemin doğruluğunu veya yanlışlığını değerlendiren sonuççuluktur. Sonuççulara göre bir eylemin doğruluğu veya yanlışlığı, eylemin sonuçlarından kaynaklanır. Örneğin, bir kişi aç bir adama yiyecek veriyorsa, bu eylemin sonuçları olumlu ise eylem doğru kabul edilir. Ancak eylemin sonuçları olumsuz ise eylem yanlış kabul edilir. Deontolojik etik, etik teoride önemli bir rol oynamıştır. Bu yaklaşım çeşitli mesleklerin etik kurallarında ve yasal düzenlemelerinde uygulanmaktadır. Örneğin tıp etiği kuralları doktorların hastalarına karşı bazı yükümlülükleri olduğunu belirtmektedir. Bu yükümlülükler arasında hastaların sırlarının korunması, hastalara zarar verilmemesi ve hastalara en iyi tıbbi bakımın sağlanması gibi hususlar yer almaktadır. Bu yükümlülükler, doktorların eylemlerinin sonuçlarına bakılmaksızın yerine getirilmesi gereken ahlaki yükümlülükler olarak kabul edilir.
Deontolojik Etik Teorileri
Deontolojik etik, bir dizi farklı teoriyi kapsayan geniş bir yaklaşımdır. Bu teorilerden bazıları şunlardır:
Kantçı ödev ilkesi: Bu teori 18. yüzyıl filozofu Immanuel Kant tarafından geliştirildi. Kant’a göre eylemlerin doğruluğu ya da yanlışlığı, onların ahlak yasalarına uygunluğuna göre belirlenir. Ahlak yasası evrensel ve gerekli bir yasadır. Örneğin Kant’a göre yalan söylemek her zaman yanlıştır çünkü yalan söylemek evrensel olarak geçerli bir ahlak yasasına aykırıdır.
Hakların deontolojisi: Bu teori 19. yüzyıl filozofu John Stuart Mill tarafından geliştirildi. Mill’e göre eylemlerin doğruluğu veya yanlışlığı, eylemlerin bireylerin haklarını koruyup korumadığına göre belirlenir. Örneğin Mill’e göre bir kişinin bir başkasının malına zarar vermesi, o kişinin mülkiyet haklarını ihlal etmesi nedeniyle yanlıştır.
Duygunun Deontolojisi: Bu teori 20. yüzyıl filozofu William David Ross tarafından geliştirilmiştir. Ross’a göre eylemlerin doğruluğu veya yanlışlığı eylemlerin belirli ahlaki duyguları uyandırıp uyandırmamasına göre belirlenir. Örneğin Ross’a göre bir kişi aç bir adama yiyecek verdiğinde bu eylem iyilikseverlik duygusunu uyandırır. Bu nedenle bu eylem doğru olarak değerlendirilir.
Deontolojik Etik ile Sonuççuluk Arasındaki Farklar
Deontolojik etik ve sonuççuluk, etik teorisindeki iki temel yaklaşımdır. Bu iki yaklaşım arasındaki temel farklar şunlardır: **Deontolojik etik, bir eylemin niteliğine veya amacına göre bir eylemin doğruluğunu veya yanlışlığını değerlendirir. Sonuççuluk ise bir eylemin doğruluğunu veya yanlışlığını, eylemlerin sonuçlarına göre değerlendirir. **Deontolojik etik, eylemlerin sonuçlarına bakılmaksızın belirli ahlaki ilkelerin veya yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerektiğine inanır. Sonuççuluk ise eylemlerin sonuçlarının olumlu olması durumunda eylemlerin doğru olduğuna inanır.
Deontolojik Etik ve Uygulama Alanları
Deontolojik etik, çeşitli mesleklerin etik kurallarında ve yasal düzenlemelerde uygulanmaktadır. Örneğin tıp etiği kuralları doktorların hastalarına karşı bazı yükümlülükleri olduğunu belirtir. Bu yükümlülükler arasında hastaların sırlarının korunması, hastalara zarar verilmemesi ve hastalara en iyi tıbbi bakımın sağlanması gibi hususlar yer almaktadır. Bu yükümlülükler, doktorların eylemlerinin sonuçları ne olursa olsun yerine getirmesi gereken ahlaki yükümlülükler olarak kabul edilir. Deontolojik etik diğer birçok alanda da uygulanmaktadır. Örneğin yasal düzenlemeler, insanların belirli haklara sahip olduğu ve bu hakların korunması gerektiği şeklindeki deontolojik ilkelere dayanmaktadır. Örneğin adil yargılanma hakkı, mülkiyet hakkı, ifade özgürlüğü gibi haklar deontolojik ilkelere dayanmaktadır. **Deontolojik
Bir yanıt bırakın