Tezkiye nedir?
Tezkiye Arapça kökenli bir kelimedir ve “temizlemek, arındırmak, aklamak” anlamına gelir. İslam’da tezkiye kavramı hem fıkıhta hem de tasavvufta önemli bir yere sahiptir.
Fıkıhta Tezkiye
Fıkıhta tazkiye, tanığın adalet niteliklerine sahip olup olmadığının hakim tarafından araştırılmasıdır. İslam hukukunda şahitliğin önemli bir yeri vardır. Bir davada tanıklık yapacak kişinin adil ve güvenilir olması gerekir. Bu nedenle hakim, tanığın adil olup olmadığını bilgisi olan kişilerden araştırır. Bu araştırmaya “tezkiye” adı verilmektedir. Tezkiye, tanığın ifadesinin kabul edilmesinin ön şartıdır. Tanık hakkında olumsuz görüş bildirilmesi halinde ifadesi reddedilir.
Tezkiye, tanıkla ilgili şu hususları araştırır:
Şahidin iman ve ibadet hayatı. Tanığın ahlakı ve karakteri. Tanığın geçmişte işlediği suçlar. Tanığın ifadesine ilişkin görüşü. Tezkiye yapan kişiler şahit hakkında olumlu veya olumsuz görüş bildirebilirler. Olumlu görüşe “ta’dîl”, olumsuz görüşe ise “cerh” denir.
Ta’dîl, tanığın adil ve güvenilir olduğuna işaret eder. Cerh ise tanığın adil ve güvenilir olmadığını belirtiyor.
Tasavvufta Tezkiye
Tasavvufta tazkiye, nefsin maddi ve manevi kirlerden temizlenmesi demektir. Tasavvuf insanları arınmayı, insanın Allah’a ulaşmasının en önemli yolu olarak görürler. Tezkiye bir süreçtir ve bu süreç boyunca kişi, ruhunun olumsuz özelliklerini ortadan kaldırmaya çalışır. Bu özellikler arasında kibir, hırs, öfke, şehvet ve kıskançlık yer alır. Tezkiye, ruhun arındırılması amacıyla çeşitli şekillerde yapılmaktadır. Bu yollardan bazıları şunlardır:
Tapmak: İbadet, ruhu arındırmanın en önemli yollarından biridir. Namaz, oruç, zekat, hac gibi ibadetler insanı Allah’a yakınlaştırır ve nefsin olumsuz özelliklerini azaltır.
Anma: Zikir, Allah’ı anmak ve anmaktır. Zikir, insanı Allah’a yakınlaştırır ve nefsin olumsuz özelliklerini ortadan kaldırmaya yardımcı olur.
Sohbet: Sohbet, manevi rehberlerle veya alimlerle birlikte olmak anlamına gelir. Muhabbet insanın nefsini tanımasına ve bunu aşmasına yardımcı olur.
Çabalamak: Mücadele, benliğin olumsuz özelliklerine karşı verilen mücadeledir. İnsan nefsiyle mücadele ederek onu yenmeye çalışır.
Tezkiye insanın Allah’a ulaşmasının en önemli yoludur. Bu nedenle tasavvuf ehli arınmaya önem verir.
Arınma ve Günahlar
Tezkiye kısaca ruhun maddi ve manevi kirlerden arındırılması demektir. Bu pisliklerin arasında günahlar da vardır. Ancak arınmayla günahlar tamamen ortadan kalkmaz. Günahların affedilmesi için tövbe etmek gerekir. Tezkiye kişinin günahlara karşı koyma gücünü arttırır. Dolayısıyla arınma, günahların tekrarının önlenmesine yardımcı olur.
Tezkiye ve İnsan Değişimi
Tezkiye insanı kökten değiştiren bir süreçtir. Tezkiye sayesinde kişi, ruhunun olumsuz özelliklerini ortadan kaldırır ve olumlu özellikler kazanır. Tezkiye sayesinde insanlar aşağıdaki konularda değişiklikler yaşarlar:
Onun düşünceleri: Tezkiye insanın zihniyetini değiştirir. İnsanlar daha olumlu ve yapıcı düşüncelere sahiptir.
Duygular: Tezkiye insanın duygularını değiştirir. İnsan daha sakin, daha huzurlu ve daha mutlu olur.
Hareketler: Tezkiye insanın davranışlarını değiştirir. İnsanlar daha doğru ve ahlaki eylemlerde bulunuyorlar.
Sonuç olarak arınma, insanın Allah’a ulaşmasının en önemli yoludur. Bu süreç sayesinde kişinin ruhunun arınmasına ve olumlu özelliklere sahip olmasına yardımcı olur.
Tezkiye ile İlgili Hadisler
**”Mümin, günahlarına tövbe ederek, sanki hiç günah işlememiş gibi temiz olur.” (Tirmizi, Tefsir,
Bir yanıt bırakın